<div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi là một coder Việt Nam, từng làm việc vài năm ở Pháp. Năm 2023, tôi có dịp tham gia một Hacker House ở Lyon. Đó là một căn nhà cổ ba tầng ở ngoại ô – tường đá cũ, cầu thang gỗ kêu cọt kẹt – nhưng lại đầy máy tính, thiết bị thu âm, bảng trắng chi chít ý tưởng.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Không có CEO hào nhoáng, không có investor vest đen. Chỉ là 20 người từ khắp nơi trên thế giới – coder, nghệ sĩ, nhà làm phim, nhà thơ slam – cùng sống chung hai tuần, cùng hack những ý tưởng để biến công nghệ thành công cụ kể chuyện văn hóa.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h2>🌿 Nguồn gốc của Hacker House – tôi được nghe ngay buổi đầu</h2></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ở Pháp, họ bảo với tôi:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« On n'a pas inventé la poudre » – “Bọn tôi cũng chẳng phát minh ra thuốc súng gì đâu”, chỉ là cùng ở chung một nhà, chia sẻ ý tưởng, làm việc và mơ mộng cùng nhau.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Thật vậy, Hacker House vốn bắt đầu ở Silicon Valley. Khi mấy founder trẻ không có tiền thuê văn phòng, họ góp tiền thuê chung một căn nhà – sống, ăn, ngủ, làm việc cùng nhau. Đêm đêm cãi nhau đến sáng, gõ bàn phím giữa tiếng ngáy của đồng đội.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Những căn nhà vô danh ấy lại là nơi chớm nở những ý tưởng lớn – Airbnb từng ở trong một Hacker House như thế. Reddit, Dropbox cũng từng có những Hacker House riêng.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Rồi khái niệm lan rộng – không chỉ còn là tech startup. Các nghệ sĩ kỹ thuật số, nhà hoạt động xã hội, nhóm blockchain… đều tổ chức Hacker House: không gian sống chung, sáng tạo mở, học lẫn nhau. Ở đó, ý tưởng không chết yểu trong PowerPoint – mà phải thử, phải cãi, phải làm ra được thứ gì đó thật.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h2>🌾 Hacker House ở Pháp – nơi tôi thấy công nghệ và nghệ thuật ôm nhau</h2></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Buổi đầu tiên ở Lyon, tôi còn nghĩ mấy nghệ sĩ này lãng mạn, vẽ vời, chẳng code được gì. Nhưng chỉ sau vài hôm, tôi hiểu tôi đã sai.</p></div><div class="block-wrapper" type="list"><ul list-style="unordered" class="list-items list-items-parent"><li class="list-item"><div class="item-content">Một bạn coder xây mô hình AI phối nhạc rap với giai điệu dân ca Pháp. </div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Một chị nghệ sĩ dùng dữ liệu di cư để làm hoạt hình trừu tượng kể chuyện lưu vong. </div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Tôi thì giúp nhóm build một chatbot song ngữ (Pháp–Ả Rập) để kể truyện cổ tích cho con em nhập cư. </div></li></ul></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Mọi thứ ban đầu rất hỗn loạn, nhưng chính họ nói:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« C’est en forgeant qu’on devient forgeron. » (Có làm thợ rèn thì mới thành thợ rèn.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Họ không ngại sai. Không ngại thử. Không ngại xấu hổ khi ý tưởng bị chê.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Đêm cuối, có một bà cụ Pháp kể chuyện bằng tiếng Occitan – ngôn ngữ đang chết dần. Chúng tôi ngồi vây quanh, thu âm, chạy speech-to-text, để sau này huấn luyện chatbot. Có bạn rưng rưng khóc.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi tự hỏi:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ở Việt Nam mình, bao nhiêu giọng kể, bao nhiêu câu hò vè, bao nhiêu ký ức đang mất đi mỗi ngày?</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h2>🌱 Ước mơ mang Hacker House về Việt Nam</h2></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Khi về nước, tôi hay kể cho bạn bè nghe chuyện Hacker House bên Pháp. Nhiều người nói:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“Hay đấy, nhưng Việt Nam mình còn nghèo, ai tham gia?”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi chỉ cười, nhớ câu mà người Pháp hay nói:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Il n’y a pas de sot métier. » (Không có nghề nào là ngu ngốc cả.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Văn hóa là nghề – là ký ức cha ông – mà ta phải gìn giữ. Việt Nam không thiếu ý tưởng. Không thiếu câu chuyện. Chỉ thiếu không gian để cùng nhau kể lại, và công cụ để lưu giữ.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h2>🌸 Ý tưởng cụ thể: Nhà Kể Chuyện – Hacker House cho văn hóa số Việt Nam</h2></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Hãy tưởng tượng…</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Một căn nhà cổ ở Hội An, Huế, Bắc Ninh hay ven Sài Gòn. Trong 7–10 ngày, coder, họa sĩ, nhạc sĩ, nhà kể chuyện dân gian, già làng, sinh viên văn hóa cùng ăn cơm, cùng pha trà, cùng cãi nhau và cùng làm việc.</p></div><div class="block-wrapper" type="list"><ul list-style="unordered" class="list-items list-items-parent"><li class="list-item"><div class="item-content">Bạn coder mang laptop, Whisper AI, Stable Diffusion, ChatGPT. </div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Chị nghệ sĩ mang bút vẽ, máy ảnh, ký ức về tranh Đông Hồ. </div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Bác nghệ nhân mang đàn bầu, cây sáo trúc, giọng hò ví dặm. </div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Bà cụ mang theo trí nhớ – những câu chuyện cổ cha ông dặn. </div></li></ul></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Họ chia nhóm:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>1Thu âm lời kể – dạy AI hiểu giọng miền Trung, miền Tây, Tây Bắc.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>2 Chuyển lời kể thành chatbot kể chuyện cổ cho trẻ em.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>3 Phối nhạc dân gian với beat điện tử để hấp dẫn Gen Z. 3 Tạo sticker Đông Hồ, Hàng Trống cho Zalo, Telegram.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>4 Làm ứng dụng AR cho du khách “bước vào” đình làng, nghe giọng tổ tiên.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sản phẩm cuối cùng không chỉ là phần mềm. Mà là ký ức số – dễ chia sẻ, dễ lan tỏa. Để hồn dân tộc sống trên điện thoại, mạng xã hội, YouTube, TikTok.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h2>🌻 Vì sao cần làm?</h2></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ở Pháp, họ đầu tư hàng triệu euro để bảo tồn tiếng Occitan, Breton. Họ sợ mất ngôn ngữ mẹ đẻ. Ở Việt Nam, chúng ta có hơn 50 dân tộc, cả trăm điệu hò, cả nghìn truyện cổ – nhưng đang bị nuốt chửng bởi phim nước ngoài, meme nước ngoài.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Một người bạn Pháp từng bảo tôi:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« On ne hérite pas de la terre de nos ancêtres, on l’emprunte à nos enfants. » (Chúng ta không thừa kế đất đai từ tổ tiên, mà chỉ mượn nó từ con cháu.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Văn hóa cũng thế. Nó không chỉ là quá khứ – nó là trách nhiệm với tương lai.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h2>🌾 Kết: Hacker House không chỉ là startup – mà là di sản số</h2></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Hacker House từng giúp Silicon Valley sinh ra Airbnb, Dropbox. Nhưng nó có thể giúp Việt Nam sinh ra những di sản số – chatbot kể chuyện cổ, app học ca dao, kho dữ liệu mở về tranh dân gian, âm nhạc truyền thống remix.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi không mơ làm giàu từ dự án này. Tôi chỉ muốn 10, 20, 50 năm nữa, khi trẻ em hỏi:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“Ngày xưa ông bà kể chuyện gì cho con nghe?”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Thì chúng ta có thể mở app, gọi chatbot – và nghe lại chính giọng run run của bà nội ngày xưa.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nếu ai hỏi tôi ước mơ gì? Tôi muốn một ngày, ở Huế, Hội An, Bắc Ninh – sẽ có những căn nhà như thế. Những Hacker House thật giản dị – nhưng đủ ấm để con người và công nghệ cùng nhau giữ hồn dân tộc, kể chuyện Việt Nam, và gửi nó đi khắp thế giới.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>👉 « À cœur vaillant rien d’impossible. » (Với trái tim quả cảm, không gì là không thể.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Hãy cùng nhau bắt đầu.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chào mọi người, Hôm nay là 14/7 – Quốc khánh Pháp, ngày phá ngục Bastille năm 1789. Người Pháp tự hào gọi đó là biểu tượng của tự do, dân chủ, nhân quyền. Treo trên mọi công trình công quyền ba chữ « Liberté, Égalité, Fraternité » – Tự do, Bình đẳng, Bác ái.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nghe thì đẹp. Nhưng tôi – một người Sài Gòn – khi nghe “14 juillet,” lòng vẫn... lấn cấn.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>I. Ký ức đầu tiên: mê tiếng Pháp, mê nước Pháp</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Hồi nhỏ, tôi học song ngữ Pháp. Tôi mê nghe thầy đọc thơ Apollinaire, mê Frère Jacques, La Vie en Rose. Tôi thuộc lòng Victor Hugo, rung động với câu:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Il dort. Quoique le sort fût pour lui bien étrange, Il vivait. Il mourut quand il n’eut plus son ange. » (Nó ngủ. Dẫu số phận lạ lùng, nó sống. Và nó chết khi thiên thần nó không còn.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi thấy Pháp là đỉnh cao văn minh, là lãng mạn, là ánh sáng khai minh. Tôi mơ một ngày được chụp ảnh trước tháp Eiffel, được ngồi quán vỉa hè Paris nhìn đời.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>II. Lớn lên: Cú sốc lịch sử – Pháp từng xâm lược, bóc lột Việt Nam</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhưng khi lớn hơn, tôi đọc sử Việt Nam và thấy phũ phàng. Năm 1858, đại bác Pháp nã vào Đà Nẵng. Nam Kỳ lục tỉnh bị cắt dâng. Thuế thân, đồn điền cao su, phu phen chết đói chết khát.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi hiểu cái gọi là “Khai hoá văn minh” (la mission civilisatrice) chỉ là mỹ từ che đậy bóc lột. Tôi thấy Nhà thờ Đức Bà, Bưu điện Sài Gòn – những thứ từng khen là “di sản” – thực ra được xây để củng cố quyền lực thực dân.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Có một thời gian, tôi tự giận mình. Tôi bảo: « On ne change pas l’histoire avec des “si”. » – Không thay đổi được lịch sử bằng chữ “nếu.” Nhưng mình có thể thay đổi cách nhìn. Và lúc đó, tôi chỉ thấy Pháp là kẻ cướp.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>III. Tự vấn: Lịch sử có chỉ đen và trắng không?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhưng rồi tôi tự hỏi: « Rien n’est jamais tout noir ou tout blanc. » – Không có gì hoàn toàn đen hay trắng.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Đúng, Pháp xâm lược ta thật. Nhưng cũng nhờ giao lưu với Pháp mà Việt Nam tiếp xúc với chữ Quốc ngữ, báo chí, khoa học, tư tưởng tự do.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Phan Chu Trinh đòi dân quyền bằng tiếng Pháp. Nguyễn Ái Quốc viết “Những yêu sách của nhân dân An Nam” cũng bằng tiếng Pháp. Đông Kinh Nghĩa Thục dịch Voltaire, Montesquieu để khai dân trí.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Người Việt học cái hay từ Pháp – và dùng nó để chống lại Pháp.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Tel est pris qui croyait prendre. » (Kẻ tưởng bắt người lại bị bắt.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Không phải người Pháp nào cũng thực dân. Có người đứng về phía Việt Nam, phản đối chiến tranh thuộc địa.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>IV. Sài Gòn – Thành phố lai căng hay giao thoa?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sài Gòn này, người ta hay mỉa “lai căng.” Nhưng tôi nghĩ: « Vive la différence ! » – Hoan hô sự khác biệt.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Người Sài Gòn biến Nhà thờ Đức Bà thành điểm chụp cưới áo dài. Quán cà phê kiểu Paris bán cà phê sữa đá, bánh mì chả lụa.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Il faut cultiver notre jardin. » – Ta phải chăm sóc khu vườn của mình. Ta biến di sản Pháp thành thứ riêng, thứ Việt.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chữ quốc ngữ – thứ công cụ do giáo sĩ Pháp tạo, lại thành cây cầu phổ cập học hành cho người Việt.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>V. 14/7 – Ăn mừng hay phản tư?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Vậy hôm nay – 14/7 – tôi ăn mừng không? Thật lòng là không. Tôi không quên cảnh thực dân chia để trị, bóc lột, đàn áp. Tôi không quên ai từng mất mạng vì tự do.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Pháp từng hô « Liberté, Égalité, Fraternité », nhưng lại áp bức thuộc địa.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Les cordonniers sont toujours les plus mal chaussés. » (Thợ đóng giày lại đi chân đất.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhưng tôi cũng không cực đoan. Tôi không đòi đập bỏ Nhà thờ Đức Bà, không từ chối tiếng Pháp. Tôi nghĩ ngày này không phải chỉ để khen Pháp, mà để tự hỏi:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Il n’y a pas de liberté sans responsabilité. » (Không có tự do nếu không có trách nhiệm.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cả Pháp và Việt Nam đều từng phải trả giá để hiểu điều đó.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>VI. Tiếng Pháp của tôi – nợ và duyên</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Hôm nay tôi vẫn nói tiếng Pháp. Nhưng đó là tiếng Pháp của người Việt.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Để đọc Hugo, nhưng cũng để kể Nguyễn Du. Để hiểu họ, nhưng cũng để họ hiểu mình.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Tout comprendre c’est tout pardonner. » (Hiểu hết là tha thứ hết.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi không quên quá khứ. Nhưng tôi chọn không đóng cửa tương lai.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng ta vẫn nợ lời giải cho Tự do – Bình đẳng – Bác ái. Cả Pháp cũng vậy. Họ vẫn còn bất công xã hội, phân biệt sắc tộc. Việt Nam cũng còn bất bình đẳng, còn tự do chưa trọn vẹn.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>VII. Lời kết – Cho ngày 14/7</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nên với tôi, 14/7 không phải ngày vinh danh Pháp, mà là ngày để nghĩ về chính mình.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Để nhớ quá khứ – cả vết thương và điều học được. Để soi lại khẩu hiệu « Liberté, Égalité, Fraternité »: mình đã làm được tới đâu? Để nhắc mình:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Quand on veut, on peut. » (Muốn là được.)</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng ta không chọn lịch sử mình sinh ra. Nhưng ta chọn cách viết phần tiếp theo.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Bonne Fête Nationale – cho người Pháp. Và chúc Việt Nam luôn học từ quá khứ để đi tới tương lai tự do mà mình chọn.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Người ta gọi ngày 7 tháng 7 là World Chocolate Day – một ngày nhỏ trên lịch quốc tế nhưng đủ gợi lên hương ngọt, vị đắng và cả câu chuyện dài của nhân loại với thứ được mệnh danh là “vàng đen” của ẩm thực.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ở Việt Nam, ngày đó không có lễ hội rầm rộ. Nhưng hãy thử ngồi xuống, bóc nhẹ lớp giấy bạc, bẻ đôi một thanh socola, và tự hỏi: Nó đã đi qua những đâu?</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="image"><img src="/api/v1/media/3368e2bfaba077ca22c0253eba82dbe23b7c6d93c6184eef7397c58db49bb13f.jpg"alt="500452479_18504454399056899_3394471543924571628_n.jpg"style="max-width: 100%;"></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Hành trình ấy bắt đầu ở Trung Mỹ, nơi người Maya và Aztec xem cacao là thiêng liêng. Họ rang, xay, nấu với nước và ớt, tạo ra thức uống đắng cay cho nghi lễ và tầng lớp thống trị. Hạt cacao khi ấy là tiền tệ, biểu tượng quyền lực – một thứ quý giá như kho báu.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Khi cacao vượt Đại Tây Dương thế kỷ 16 trên những con tàu Tây Ban Nha, châu Âu ban đầu lạ lẫm, chê đắng. Nhưng rồi họ yêu nó khi thêm sữa, đường, vani. Trong cung điện Versailles, socola trở thành « le symbole du luxe et du pouvoir » – biểu tượng xa hoa và quyền lực.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cacao được gọi “l’or noir” – vàng đen của ẩm thực, vì giá trị không chỉ nằm ở hương vị mà còn ở công sức canh tác, nghệ thuật lên men, rang xay, và cả lịch sử thương mại, thuộc địa, văn hóa giao thoa.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cuối thế kỷ 19, người Pháp mang cacao sang Đông Dương. Họ thử nghiệm trồng cây ở miền Nam Việt Nam – Bến Tre, Tiền Giang, Đồng Nai, Vĩnh Long. Đất phù sa màu mỡ, khí hậu nhiệt đới ẩm mưa nắng hai mùa giúp cacao bén rễ.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ở miền Tây Nam Bộ, cacao thường trồng xen trong vườn dừa. Buổi sáng nắng xiên qua tán lá, trái cacao đủ màu xanh vàng đỏ nâu, treo lủng lẳng như đèn lồng nhỏ. Nhưng suốt nhiều thập kỷ, cacao Việt chỉ bán tươi, giá rẻ mạt. Người nông dân bổ trái lộ lớp cơm trắng bọc hạt tím rồi bán thô – c’est la vie, đời là thế, họ trồng “vàng đen” mà chưa từng biết vị nó ra sao.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Thế kỷ 21 mang theo thay đổi. Khi thị trường thế giới cần cacao ngon hơn, các dự án phát triển bền vững xuống tận vườn, dạy nông dân lên men, phơi hạt đúng chuẩn. Giá cacao Việt dần tăng. Người trồng tự hào hơn vì làm ra thứ vàng đen được ưa chuộng.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Và rồi – un rêve, một giấc mơ – bắt đầu.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nổi bật nhất là câu chuyện Marou. Hai người Pháp, Samuel Maruta và Vincent Mourou, khởi đầu rất mộc mạc – một chuyến xe máy lang thang miền Tây, dừng chân uống cà phê rồi nhìn thấy vườn cacao rực trái. Họ ngạc nhiên: sao cacao ngon mà không ai lên men, rang xay, làm socola ngay tại chỗ?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Thế là họ quyết định dựng xưởng ở Sài Gòn, làm tất cả các công đoạn bean-to-bar – một trào lưu socola thủ công nổi tiếng trên thế giới. Họ không trộn cacao đại trà mà phân chia single origin, giữ nguyên hương vị riêng mỗi vùng:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>1Tiền Giang – chua nhẹ, trái cây nhiệt đới. </p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>2 Bến Tre – đậm đà, mùi dừa và đất phù sa.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>3 Đồng Nai – cân bằng, mượt mà.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>4 Lâm Đồng – se lạnh, thanh thoát.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Marou tự lên men cacao theo tiêu chuẩn riêng, rang xay mẻ nhỏ, đóng gói giấy thủ công in hoa văn Đông Dương. Họ ghi luôn tên tỉnh thành lên vỏ – biến thanh socola thành tấm bản đồ vị giác Việt Nam.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Và họ đã thành công vang dội.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>1 Được New York Times Magazine ca ngợi là “one of the world’s best chocolates” năm 2013.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>2 Đoạt International Chocolate Awards nhiều năm liền, cạnh tranh với thương hiệu châu Âu lâu đời.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>3Xuất hiện trên kệ boutique chocolate ở Paris, Tokyo, New York.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>4 Được khách sành ăn gọi là « le chocolat vietnamien de luxe » – socola Việt Nam cao cấp.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Họ còn mở Maison Marou ngay trung tâm Sài Gòn, nơi khách ngửi mùi cacao rang, xem nghệ nhân đổ khuôn, nếm hot chocolate, bánh ngọt làm từ socola Việt Nam chính hiệu.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Marou đã biến cacao Việt – thứ nguyên liệu rẻ mạt từng bị ép giá – thành sản phẩm hoàn thiện, tinh tế, nghệ thuật, niềm tự hào ẩm thực Việt.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sau Marou, phong trào chocolate Việt lan rộng:</p></div><div class="block-wrapper" type="list"><ul list-style="unordered" class="list-items list-items-parent"><li class="list-item"><div class="item-content">Belvie (Bỉ–Việt) thu mua cacao từ Tiền Giang, Bến Tre, Đồng Nai, sản xuất socola thủ công đoạt giải quốc tế. </div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Stone Hill (Quảng Ngãi) làm socola ngay tại nông trại. </div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Pepa’s Chocolate (Đà Lạt) biến cacao thành thanh vị cà phê, hạt điều, trà xanh. </div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Nhiều xưởng nhỏ ở Bến Tre, Tiền Giang thử nghiệm vị gừng, muối biển, ớt, tiêu – đậm chất Việt Nam. </div></li></ul></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ngày nay, về vùng cacao miền Tây, bạn sẽ thấy vườn dừa rợp bóng, cacao trồng xen. Người dân bổ trái, ủ trong thùng gỗ, phơi hạt dưới nắng. Tiếng máy rang xay rì rì trong xưởng nhỏ. Một thế hệ trẻ nhìn cacao không chỉ là “nguyên liệu bán tươi” mà là “vàng đen” của ẩm thực, sản phẩm thủ công, niềm tự hào quê hương.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Hôm nay là Chocolate Day 7/7. Ở Sài Gòn, Hà Nội, Đà Lạt… bạn có thể mua Ferrero Rocher, Lindt, Godiva – nhưng cũng có thể bóc một thanh socola Việt, gói giấy in hoa văn Đông Dương, mùi cacao chua dịu, đắng mượt, hương đất phù sa miền Nam.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Qui l’eût cru ? » – Ai mà ngờ được? Từ hạt cacao rẻ mạt, Việt Nam đã làm ra socola hảo hạng, bán ở Paris, Tokyo, New York.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Vị ấy không chỉ ngọt đắng như tình yêu, mà còn nặng tình như mảnh đất quê hương.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chocolate Day, với tôi, không chỉ là ngày tặng quà lãng mạn. Đó là ngày kể một chuyện dài: từ rừng rậm Trung Mỹ, bàn tiệc Versailles, đồn điền Nam Kỳ, vườn dừa Bến Tre, đồng bằng Tiền Giang, đồi đất đỏ Đồng Nai, sương mù Lâm Đồng – tất cả hoà trong một thanh socola Việt, bẻ ra nghe “cạch” giòn tan, tan dần trên lưỡi với vị ngọt đắng chân thật, giản dị và tự hào.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Có khi nào bạn tự hỏi vì sao thành phố này tên là Sài Gòn không?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ngày xưa, rất xưa, nơi đây chỉ là những cánh rừng um tùm, kênh rạch đan nhau như mạch máu của đất. Người Khmer gọi nơi ấy là Prey Nokor – thành phố trong rừng. Nghe như một lời thì thầm của lá, của gió, của hương đất hoang sơ.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Rồi người Việt xuôi ghe vào Nam, mang theo lúa giống, nồi đồng, và giấc mơ cắm rễ nơi đất mới. Họ gọi mảnh đất rộng lớn này là Gia Định – đặt nền móng cho một miền đất trù phú. Nhưng cái tên hành chính kia không giữ được hết hồn cốt của nơi chốn – nó chỉ là con dấu trên giấy.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sài Gòn – cái tên ấy mọc lên như bông gòn dại ven sông. Có người nói “Sài” là củi, là rừng; “Gòn” là thứ bông trắng nhẹ bay theo gió. Một vùng đất của củi lửa, sông nước và cây gòn trổ hoa. Có người lại bảo nó là âm xưa của Tây Cống, từ người Hoa, rồi người Pháp lại viết thành Saïgon trên giấy tờ thuộc địa.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Dù ai giải thích thế nào, cái tên ấy vẫn ở lại – vì nó sống cùng dân, cùng chợ, cùng tiếng rao đêm. Sài Gòn không chỉ là một địa danh mà là một tâm tình.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Qua trăm năm, nơi từng là thành phố trong rừng trở thành phố xá rực rỡ ánh đèn. Đổi tên thành Thành phố Hồ Chí Minh để tri ân lãnh tụ, nhưng trong lòng nhiều người, họ vẫn gọi Sài Gòn – như gọi tên một người bạn cũ, mon vieux ami, một tình nhân xưa.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Có khi là thói quen, có khi là kỷ niệm, có khi chỉ vì thương quá không nỡ quên.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Bởi Sài Gòn không chỉ là địa điểm trên bản đồ. Đó là quán cà phê lề đường, ly trà đá, cơn mưa bất chợt, xe kẹt trong ngã tư mà vẫn cười đôn hậu với nhau. Là người xa xứ rưng rưng khi nghe một câu vọng cổ. Là kẻ mưu sinh vất vả mà vẫn sẵn lòng chia đôi ổ bánh mì.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Et oui, bạn biết không, Sài Gòn còn là tiếng rao lạc giữa đêm khuya – khi thành phố ngủ, mà lòng người chưa yên giấc. Là chiếc xe hủ tiếu gõ dưới ánh đèn đường vàng vọt, chở theo cả cuộc mưu sinh và hương nước lèo nóng hổi xua tan gió lạnh.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sài Gòn là ngã tư kẹt xe, nhưng chẳng ai nạt nộ quá lâu – vì còn phải đi tiếp, còn phải cười. Là một thành phố biết tự xoa dịu nhau trong vội vã, dạy người ta hiểu cái nghĩa sống chung: sang hèn, già trẻ, đủ miền đủ giọng.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Có người đến đây để làm lại từ đầu. Có người sinh ra đây nhưng chẳng bao giờ ngừng thấy lạ. Ở Sài Gòn, bạn có thể nếm phở Bắc, bún bò Huế, cơm tấm miền Nam trên cùng một con phố. Có thể nghe cải lương lẫn rap, nghe tiếng hát bolero lẫn tiếng máy khoan công trình.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Et voilà, khi mưa xuống, thành phố này ướt mèm nhưng lòng người lại mềm ra. Quán xá ken người trú mưa, chạm mặt nhau mà cười. Bao chuyện tình bắt đầu nhờ cơn mưa Sài Gòn, cũng có chuyện tình tan vỡ trong mưa. Nhưng mưa ở đây chưa bao giờ quá lạnh – vì thành phố này đủ ấm để người ta nương tựa.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhiều người đã đổi đời nhờ Sài Gòn, cũng lắm kẻ lạc bước mà không tìm được lối ra. Nhưng dù yêu dù ghét, ai rời đi rồi cũng nhớ. Nhớ một Sài Gòn không hoàn hảo, nhưng thật lòng. Không sang trọng hết mực, nhưng phóng khoáng tới tận cùng.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nên khi hỏi vì sao tên gọi này vẫn còn – câu trả lời thật ra rất đơn giản: Sài Gòn ở lại trong lòng người.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nó ở lại trong lời nói:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“Đi Sài Gòn nha mày.” “Sài Gòn mưa rồi đó.”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ở lại trong ký ức:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tiếng ve ngân dưới nắng, xe buýt cũ, bảng hiệu cũ, quán cà phê cũ, tình người mới.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ở lại trong lời hứa:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“Mai mốt khá lên, tao mua nhà Sài Gòn.”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Và trong nỗi nhớ:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“Giờ này ngoài Sài Gòn chắc đang mưa...”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>C’est la vie – đời là vậy đó. Dù bảng tên đã đổi, người ta vẫn gọi Sài Gòn. Bởi tên gọi ấy không chỉ là địa danh – mà là một lời nhắc để nhớ thương.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Bắt đầu từ 01/07/2025, hàng chục triệu người dân trên cả nước sẽ bước vào một thời kỳ mới: sáp nhập, chia tách, đổi tên tỉnh thành. Có người man mác buồn vì mất tên quê hương trên bản đồ hành chính, có kẻ ngậm ngùi vì cái tên cũ được giữ lại nhưng mang dáng dấp xa lạ, khác hẳn với quy mô và tầm vóc xưa kia. Cảm giác hụt hẫng, lạ lẫm, tiếc thương như đang lan khắp những miền đất vốn từng đậm đà bản sắc.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Riêng tôi, từ nay sẽ được gọi là công dân “phường Sài Gòn (mới)”. Nghe cũng quen mà lạ, gần mà xa. Bởi từ ngày 01/07/2025, không chỉ ranh giới thành phố cũ mà cả Bình Dương, Bà Rịa – Vũng Tàu – hai tỉnh trù phú, đông dân – đều chính thức sáp nhập về TP.HCM, mở ra một đô thị siêu lớn, đa trung tâm. Tấm bản đồ mới vẽ lại ranh giới, nối liền thành phố với những vùng công nghiệp sôi động, cảng biển, bãi tắm, rừng nguyên sinh, ruộng vườn... Mở rộng cơ hội nhưng cũng gieo vào lòng người không ít mối ngổn ngang: Tôi còn là dân thành phố cũ nữa không? Hay là cư dân của một Sài Gòn mới, khổng lồ mà xa lạ?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhưng trong thâm tâm tôi – và tôi tin trong lòng bao người từng sinh ra, lớn lên, đi xa rồi trở về, hay chọn ở lại – Sài Gòn chưa bao giờ chỉ là một đơn vị hành chính. Nó là một tiếng gọi thân thương, một danh xưng tự nguyện mà người Việt dành cho vùng đất đậm nghĩa tình bên dòng sông cùng tên. “C’est le cœur qui compte” – điều quan trọng nằm ở trái tim chứ không phải hình thức. Không cần đóng dấu, không cần văn bản, chẳng có nghị định nào ban hành, nhưng lại sống dai dẳng trong ký ức, trong lời kể, trong giọng nói và ánh mắt của người dân nơi đây.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sài Gòn vốn là nơi dung chứa mọi miền, mọi phận người. Từ người bán hủ tíu ven đường, cô công nhân nhà máy, anh kỹ sư mới ra trường, đến bà cụ già bán vé số chậm rãi dưới nắng trưa. Nó không phân biệt bạn là dân gốc mấy đời hay kẻ tạm cư ngắn ngày. Nó chẳng buồn hỏi quê bạn ở đâu, miễn sao bạn biết sống tử tế, biết bao dung, hào sảng, không nề hà giúp đỡ người khó. Đó là “luật bất thành văn” mà bao thế hệ người Sài Gòn đã tự nguyện tuân theo. «Vivre et laisser vivre» – sống và để người khác sống, dung dị mà bao dung.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Người Sài Gòn có thể là bất cứ ai, chỉ cần chịu thương chịu khó, sẵn sàng chia đôi ổ bánh mì, cho người lạ đi nhờ mưa, dắt xe giúp khách lạ qua con hẻm nhỏ. Họ cười dễ, giận cũng nhanh, nhưng đã thương thì thương trọn lòng. Nói chuyện tưởng vô tư nhưng luôn chừa phần người khác. Và khi gặp hoạn nạn, tai ương – từ ngập nước, cháy nổ, dịch bệnh đến những cú sốc bất ngờ – thì thứ đầu tiên trỗi dậy luôn là tình người, là lòng trắc ẩn. «L’union fait la force» – đoàn kết là sức mạnh.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sát nhập mở ra cơ hội lớn – kết nối vùng công nghiệp Bình Dương, cảng biển Vũng Tàu, bãi cát, rừng ngập mặn và những khu dân cư tấp nập. Nhưng Sài Gòn thật không chỉ đo bằng diện tích, mật độ, GDP hay quy hoạch. Nó được đo bằng lòng người. Bằng chất giọng dễ thương, câu chào hào sảng, ánh mắt tin cậy, và cả những lần “cứu nhau” không toan tính giữa đêm khuya mưa ngập.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Có thể mai này trên giấy tờ sẽ ghi “phường Sài Gòn (mới)”, với ranh giới khác, bản đồ khác, quy hoạch khác. Nhưng Sài Gòn thật trong lòng người không vì thế mà đổi thay. Đó không chỉ là địa danh mà là một lối sống, một phẩm chất mà ai giữ được, sống được với nó, mới thật sự xứng danh NGƯỜI SÀI GÒN. Và tôi tin, dù sáp nhập thế nào, đổi tên ra sao, vẫn sẽ có những người giữ ngọn lửa đó, chuyền tay cho con cháu, để cái tên Sài Gòn mãi là lời gọi thân thương nhất trên đất Việt này.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi thuộc thế hệ 8x – lứa người lớn lên giữa những biến động dữ dội nhất của công nghệ và văn hóa Việt Nam. Khi còn nhỏ, tôi từng nghe radio chạy pin, xem tivi đen trắng, bấm nút máy cassette mòn ngón tay để nghe những băng nhạc Tuấn Ngọc, Khánh Ly, Cẩm Ly. Mỗi bài hát chờ để nghe lại là một lần hồi hộp, như chờ thư tay hồi âm.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Rồi chúng tôi lớn lên đúng lúc internet ập đến. Chat Yahoo!, blog 360, Facebook, Instagram. Tất cả cuốn chúng tôi đi trong một cơn lốc xoáy số hóa chưa từng có. Có người nói chúng tôi may mắn – vì hiểu cả thế giới cũ và thế giới mới. Nhưng đôi khi tôi tự hỏi: đó là may mắn, hay gánh nặng?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nay, ở tuổi hơn 40, tôi nhìn bọn trẻ với một thứ ngạc nhiên và trầm ngâm. Chúng sinh ra giữa mạng xã hội, điện thoại thông minh, và giờ là kỷ nguyên AI. Chatbot biết nói như người, vẽ như họa sĩ, làm thơ như thi sĩ. Nó thậm chí có thể viết được những bài tản văn như thế này.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi không ghét AI. Tôi thấy nó kỳ diệu. Tôi đã dùng nó để tra cứu, học hỏi, tiết kiệm thời gian làm việc. Nhưng tôi cũng thấy sợ. Không phải sợ AI giết chết nhân loại như trong phim, mà sợ nó giết chết chất người trong văn hóa.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Văn hóa – với tôi – là thứ hình thành từ chậm rãi, từ những va chạm thật, từ mồ hôi và nước mắt. Là khi ta cãi nhau trong quán cà phê về một cuốn sách. Là khi ta thất vọng vì một bộ phim dở, nhưng vẫn nhớ khoảnh khắc nắm tay người yêu trong rạp. Là khi ta viết thư tay với lỗi chính tả, gửi qua bưu điện, chờ mấy tuần chỉ để nhận một lời hỏi thăm.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Bây giờ, AI rút ngắn mọi thứ. Nó làm thơ trong 5 giây, viết kịch bản trong 10 giây, tóm tắt tiểu thuyết nghìn trang trong vài dòng. Nó chọn nhạc theo tâm trạng ta ngay tức khắc, thiết kế bìa sách theo gu thẩm mỹ. Nó biết ta muốn gì trước cả khi ta nhận ra.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Thuật toán bảo: “Tôi giúp anh tiết kiệm thời gian.” Nhưng tôi hỏi: “Tiết kiệm để làm gì, nếu chính thời gian đó là nơi văn hóa được sinh ra?”</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>Một góc nhìn của người từng ở Pháp</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi đã có mấy năm sống ở Pháp – đất nước nổi tiếng với tình yêu dành cho văn hóa, nghệ thuật, triết học. Nơi đó, tôi học được một điều giản dị nhưng sâu sắc: « Prendre le temps » – hãy biết "lấy thời gian". Người Pháp uống cà phê chậm rãi, bàn chuyện văn chương hàng giờ, tranh cãi về phim như một nghi thức xã hội.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Khi ấy, tôi nhận ra văn hóa không thể vội. Một bức tranh cần thời gian để nhìn và suy ngẫm. Một câu thơ cần lắng xuống để chạm vào tâm hồn. « Rien ne sert de courir, il faut partir à point. » – “Chạy vội cũng vô ích, quan trọng là khởi hành đúng lúc”.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhưng giờ đây, cả ở Pháp cũng vậy, AI len vào mọi ngóc ngách. Các nhà xuất bản thử nghiệm sách do AI viết. Các nghệ sĩ trẻ dùng Midjourney vẽ concept. Có lần, một người bạn Pháp nói với tôi:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“On a tout, sauf le manque.” – “Chúng ta có mọi thứ, trừ nỗi thiếu thốn.”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi lặng im. Vì chính cái thiếu, cái khát, cái không trọn vẹn mới làm nên động lực văn hóa.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>Trở lại Việt Nam – giữa hai thế giới</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Khi trở lại Việt Nam, tôi thấy mình như người đứng giữa hai bờ. Một bên là ký ức analog, một bên là kỷ nguyên số. Tôi vẫn giữ thói quen đi cà phê với bạn cũ, bàn chuyện chính trị, nghệ thuật, triết lý – dù đôi khi bọn trẻ ngồi cạnh chỉ cúi nhìn điện thoại. Tôi vẫn mua sách giấy, tặng người mình thương những quyển đã cũ mùi thời gian.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Có lần, con tôi hỏi ChatGPT giúp nó viết một bức thư xin lỗi bạn. Tôi ngẩn người. Tôi hỏi nó: “Con có buồn thật không?” Nó gật đầu. Tôi bảo: “Vậy hãy viết bằng tay, viết thật lòng. Sai chính tả cũng được.”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi không muốn đóng vai “ông già cổ hủ”. Tôi hiểu mọi thứ thay đổi. Máy in từng bị coi là mối họa, bút bi từng bị chê hời hợt. Nhưng AI khác ở chỗ nó không chỉ là công cụ – nó tham gia vào sáng tạo, nó bắt đầu đồng tác giả với chúng ta.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ở đâu đó, tôi lo rằng nếu không cẩn trọng, văn hóa sẽ biến thành sản phẩm vô hồn của thuật toán. Những bài hát sinh sôi theo công thức. Những câu chuyện không còn nhịp thở người thật. Những cuộc đối thoại mà cả hai bên đều là chatbot.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>Giá trị còn lại</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhưng tôi cũng không bi quan hoàn toàn. Tôi thấy bạn bè tôi – những người 8x – vẫn kiên trì viết văn tay, tập đàn thật, dạy con đọc sách giấy. Họ vẫn chia sẻ bài hát tự thu âm dù chưa hoàn hảo. Vì họ hiểu: giá trị văn hóa không chỉ nằm ở kết quả, mà ở công sức, ở câu chuyện đằng sau.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhiều người hỏi tôi: “Anh nghĩ gì về văn hóa trong thời AI?” Tôi nói: “Nó sẽ phong phú hơn, nhưng chúng ta phải tỉnh táo hơn.” Vì khi AI làm hộ mọi thứ, chúng ta càng cần chọn lọc và giữ lại thứ làm nên bản sắc người. Ta càng cần nuôi dưỡng khả năng tự hỏi, tự cảm, tự hoài nghi.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>« Ce n’est pas la machine qui est dangereuse, c’est l’homme qui oublie qu’il en est le maître. » “Không phải cỗ máy nguy hiểm, mà là con người quên mình là chủ nó.”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Với thế hệ 8x như tôi, AI không phải kẻ thù, mà là bài kiểm tra. Nó hỏi chúng tôi: “Các anh muốn truyền lại gì cho con cái? Kỹ năng dùng công cụ hay khả năng làm người?”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tôi tin câu trả lời là cả hai. Nhưng điều thứ hai luôn quan trọng hơn. Và nếu có điều gì tôi muốn nhắn gửi cho con mình về văn hóa trong thời đại AI, thì đó là:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“Hãy cứ dùng AI. Nhưng đừng để nó sống thay con. Đừng để nó mơ thay con. Và đừng để nó viết hộ con những điều chỉ trái tim con mới viết được.”</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Giữa lòng Sài Gòn ồn ào và đông đúc, Công viên Tao Đàn hiện ra như một khoảng xanh mênh mông, mát lành và cổ kính. Đây không chỉ là nơi để người dân thành phố tìm đến hít thở không khí trong lành, tập thể dục, hay dạo chơi, mà còn là một không gian lưu giữ những câu chuyện lịch sử, di tích quý giá và cả những truyền thuyết rùng rợn mà người ta vẫn truyền tai nhau như một phần ký ức đô thị. Chính sự giao thoa giữa đời sống bình dị, dấu tích xưa cũ và những lời đồn đầy kịch tính đã làm nên nét hấp dẫn rất riêng của Công viên Tao Đàn.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Lịch sử của công viên này bắt đầu từ cuối thế kỷ 19, khi thực dân Pháp xây dựng Dinh Norodom (nay là Dinh Thống Nhất). Phía sau dinh được quy hoạch thành một vườn kiểu Pháp, với hồ nước nhỏ, lối đi lát gạch, thảm cỏ xanh mượt và những cây lớn được nhập về từ châu Âu. Ban đầu, khu vườn phục vụ chủ yếu cho tầng lớp quan chức Pháp và gia đình họ dạo chơi, giải trí.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tên gọi “Tao Đàn” xuất hiện về sau, lấy cảm hứng từ Tao Đàn Nhị Thập Bát Tú – hội thơ nổi tiếng dưới triều vua Lê Thánh Tông ở miền Bắc. Cái tên này không chỉ gợi không khí tao nhã, thi vị, mà còn như một lời nhắc về tinh thần văn chương, trí tuệ, khát vọng xây dựng một không gian công cộng có tính giáo dục văn hóa cho người dân.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Qua nhiều giai đoạn, công viên thay đổi không ngừng. Thời Việt Nam Cộng Hòa, Tao Đàn trở thành công viên công cộng lớn nhất Sài Gòn, nổi tiếng với Hội Hoa Xuân thường niên, khu vườn thú nhỏ có khỉ, hươu, gấu, và các sân chơi dành cho thiếu nhi. Sau năm 1975, công viên được cải tạo phục vụ nhu cầu sinh hoạt cộng đồng rộng rãi hơn: tường rào được dỡ bớt, lối đi được mở rộng, cây xanh được trồng thêm, và một Đền thờ Vua Hùng trang trọng được xây dựng, gợi nhớ cội nguồn dân tộc ngay giữa lòng thành phố hiện đại.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ngày nay, Công viên Tao Đàn có diện tích hơn 10 ha với khoảng 1.000 cây lớn, nhiều cây cổ thụ hàng chục năm tuổi. Không gian này trở thành lá phổi xanh quý giá cho Quận 1, nơi người dân tìm về để tập dưỡng sinh, thiền, dạy trẻ con đạp xe, hay chỉ đơn giản là nghỉ chân dưới tán cây mát rượi giữa trưa hè oi ả.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Một điểm đặc biệt tạo thêm phần trang nghiêm cho công viên là sự hiện diện của ngôi mộ cổ Đô thống chế Phan Tấn Tài, một võ quan triều Nguyễn. Mộ được xây bằng đá ong, với bia khắc chữ Hán cổ, nằm lặng lẽ giữa cây cỏ và lối đi. Đô thống chế Phan Tấn Tài từng được triều Nguyễn phái vào Nam trấn nhậm, và sau khi mất ở Gia Định, ông được chôn cất ngay trên phần đất này. Khi người Pháp xây vườn và sau này công viên được mở rộng, mộ ông vẫn được gìn giữ, trở thành chứng tích lịch sử hiếm hoi còn lại giữa đô thị hóa.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chính khung cảnh nhiều cây cổ thụ âm u, lối đi nhỏ rợp bóng, cùng sự hiện diện của mộ cổ đã làm dấy lên nhiều lời đồn ma ám đầy bí ẩn. Chuyện kể rằng xưa kia từng xảy ra một vụ giết người tình ái trong công viên: một đôi hẹn hò đêm khuya cãi nhau và cô gái bị sát hại. Sau đó, nhiều người khẳng định đã nghe tiếng khóc nỉ non, thấy bóng trắng thoắt ẩn thoắt hiện. Từ những lời kể miệng, câu chuyện lan rộng qua mạng xã hội, blog cá nhân, và không ít trang giật tít đã gọi Tao Đàn là “một trong những công viên đáng sợ nhất thế giới”.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Thực tế, không hề có một bảng xếp hạng chính thức nào trên thế giới gọi Tao Đàn như vậy. Những câu chuyện ma ám này phần lớn là truyền thuyết đô thị – dạng “urban legend” mà đô thị nào cũng có, phản ánh nhu cầu kể chuyện, giải trí và nuôi dưỡng trí tưởng tượng của cộng đồng. Đêm xuống, gió thổi qua những hàng cây cổ thụ, tiếng côn trùng rả rích và mộ cổ thấp thoáng ánh đèn vàng thật ra chỉ làm dày thêm cảm giác huyền bí chứ không phải là minh chứng cho thế giới tâm linh.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ban ngày, Tao Đàn vẫn là một công viên thân thiện và sôi động. Người già tập dưỡng sinh, trẻ con chạy chơi, sinh viên đọc sách, người trẻ thiền hoặc tập yoga. Vào mỗi dịp Tết, Hội Hoa Xuân Tao Đàn biến nơi này thành một biển hoa rực rỡ, thu hút hàng ngàn lượt khách đến ngắm, chụp ảnh, vui chơi.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Công viên Tao Đàn là minh chứng sinh động cho dấu ấn lịch sử đô thị Sài Gòn – nơi lưu giữ quá khứ thuộc địa, di tích triều Nguyễn, di sản văn hóa Nam Bộ và cả những câu chuyện dân gian đầy bí ẩn. Chính sự đan xen giữa thực và ảo, cũ và mới, lịch sử và đời sống hiện tại đã khiến nơi đây luôn sống động, lôi cuốn và đáng trân trọng như một phần ký ức tập thể của thành phố.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>iển có ký ức. Sóng mang theo bao điều đã qua. Vũng Tàu – vùng đất nơi biển và đất hòa quyện, từ thuở hoang sơ đến ngày hôm nay – đang đứng trước một bước chuyển mình chưa từng có: trở thành một phần trong đại đô thị TP.HCM tương lai. Nhưng để hiểu được điều ấy, phải lần theo từng bước chân lịch sử, từng lớp trầm tích ký ức mà mảnh đất này đã gìn giữ qua bao thế hệ.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>🐚 1. Từ hoang sơ đến làng chài đầu tiên</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhiều thế kỷ trước, bán đảo nơi nay gọi là Vũng Tàu chỉ là một dải đất nằm chơ vơ giữa biển và rừng. Nơi đó từng là vùng trú ngụ tạm thời của những đoàn thương thuyền, hay cả... hải tặc từ phương xa. Cái tên “Vũng Tàu” cũng mang theo điều ấy – nghĩa là "vũng của tàu thuyền".</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Dưới triều Nguyễn, người Việt bắt đầu dựng làng, khai khẩn đất hoang, lập nên ba làng ven biển: Thắng Nhất, Thắng Nhì, Thắng Tam, gọi chung là Tam Thắng. Tên gọi bình dị ấy gắn liền với bao mồ hôi, với từng ngọn gió đầy muối và những buổi chiều lặng sóng.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>🏛️ 2. Cap Saint-Jacques – khi phương Tây tràn về</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Năm 1859, khi thực dân Pháp nổ súng chiếm thành Gia Định, Vũng Tàu sớm trở thành nơi chúng nhắm đến vì vị trí chiến lược: án ngữ cửa ngõ sông Sài Gòn – Đồng Nai ra biển Đông.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Người Pháp gọi nơi này là Cap Saint-Jacques – Mũi Thánh Giacôbê. Họ xây dựng nơi đây thành một trung tâm nghỉ dưỡng biển kiểu Âu, dành cho giới quan chức và sĩ quan viễn chinh. Những biệt thự trắng, công viên, nhà thờ, đường phố lát đá xuất hiện dọc bờ biển.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Từ đỉnh núi Nhỏ, ngọn hải đăng Vũng Tàu được xây năm 1910 như ánh sáng dẫn đường giữa sóng dữ, cũng là biểu tượng cho thời kỳ đô hộ kiểu thực dân – hiện đại. Bạch Dinh – biệt thự của Toàn quyền Đông Dương, như một vết son trắng đứng lặng bên triền núi, ngó ra biển mênh mông, vừa uy quyền vừa cô đơn.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Dưới lớp sơn tường kiểu Pháp là hơi thở nhiệt đới của dân chài, là tiếng mái chèo khua nhẹ trong buổi sớm mai. Cap Saint-Jacques có vẻ sang trọng, nhưng với người bản địa, nó luôn chỉ là… Vũng Tàu.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>🎖️ 3. Vũng Tàu – phố biển giữa thời chiến</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sau năm 1954, Pháp rút đi, cái tên Cap Saint-Jacques cũng dần rơi vào quên lãng. Dưới thời Việt Nam Cộng hòa, Vũng Tàu trở thành thành phố nghỉ mát lớn nhất miền Nam, đồng thời là căn cứ hậu cần chiến lược của quân Mỹ và đồng minh.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tàu chiến, kho xăng, sân bay, bến cảng… dồn về đây. Những khách sạn biển không chỉ đón du khách mà còn đón lính Mỹ nghỉ phép. Trong khi đó, những con đường cũ vẫn dẫn người Sài Gòn về đây tắm biển, ăn hải sản, ngắm bình minh trong những ngày Sài Gòn quá nóng hay quá mỏi mệt.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Vũng Tàu lúc ấy vừa sôi động, vừa mơ hồ giữa hai thế giới: một bên là phố biển giải trí của lính viễn chinh, một bên là làng chài chưa kịp rời bỏ nét xưa.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>🛢️ 4. Sau 1975 – thành phố của dầu và khát vọng</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Giải phóng năm 1975 mang đến bước ngoặt lịch sử. Vũng Tàu trở thành một phần của tỉnh Đồng Nai, rồi đến năm 1979 được nâng thành Đặc khu Vũng Tàu – Côn Đảo, trực thuộc trung ương.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Lúc này, biển Vũng Tàu không chỉ mang cá mực, mà còn chứa vàng đen – dầu mỏ. Liên doanh Việt – Nga Vietsovpetro ra đời, cùng với các giàn khoan, cảng dầu, nhà máy chế biến, biến nơi đây thành thủ phủ dầu khí của Việt Nam.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Đến năm 1991, Đặc khu được hợp nhất với huyện Châu Thành (Đồng Nai) để hình thành tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. Vũng Tàu trở thành thành phố biển hiện đại, vừa công nghiệp, vừa du lịch, vừa giữ hồn quê lẫn vẻ năng động mới.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tượng Chúa Kitô dang tay trên đỉnh Núi Nhỏ hoàn thành năm 1994, như một biểu tượng ôm trọn biển cả và ôm lấy bao thế hệ dân Vũng Tàu vượt qua sóng gió.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>🏙️ 5. Và hôm nay – về với đại đô thị tương lai</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tháng 5/2025, thông tin về đề án sáp nhập Bà Rịa – Vũng Tàu, Bình Dương vào TP.HCM lan nhanh như một làn sóng mới. Đây không phải là nhập địa giới đơn thuần, mà là một cuộc cách mạng về tổ chức, tư duy, khát vọng phát triển.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Vũng Tàu không còn là “cuối đường quốc lộ 51” nữa. Thành phố này sẽ trở thành cửa ngõ biển của TP.HCM tương lai, nối liền bằng cao tốc, bằng cảng Cái Mép – Thị Vải, bằng dữ liệu, dòng vốn và hạ tầng vùng thông minh.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cảng nước sâu sẽ là chân của đại đô thị. Dầu khí sẽ là trái tim công nghiệp. Du lịch biển sẽ là hơi thở. Và con người nơi đây – vừa Nam Bộ, vừa biển khơi – sẽ là linh hồn bền vững của một thành phố kết nối toàn cầu.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>🌅 6. Kết – Khi sóng vẫn kể chuyện</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Biển vẫn hát vào mỗi sớm. Sóng vẫn gõ cửa từng kỷ niệm. Vũng Tàu – mảnh đất từng là làng chài, là “Cap Saint-Jacques”, là phố lính, là thành phố dầu khí – giờ chuẩn bị một bước đi mới vào lòng đại đô thị TP.HCM.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhưng dù sáp nhập hay phát triển đến đâu, Vũng Tàu vẫn là nơi biển chạm vào ký ức, nơi gió kể chuyện ngàn đời. Và chính điều đó – chứ không phải ranh giới hành chính – mới là thứ khiến Vũng Tàu không bao giờ bị hoà tan, mà chỉ lớn lên cùng thời đại.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Có một Sài Gòn không ồn ào tiếng còi xe, không chói lóa ánh đèn phố thị. Một Sài Gòn thầm thì dưới làn nước, lặng lẽ chảy suốt mấy trăm năm, mang trong mình phù sa, thuyền bè, và những kiếp người miệt mài mưu sinh. Một kinh đô sông nước – nơi nước không chỉ là phong thủy mà là cả một định mệnh.</p></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>1. Mạch nước dựng nên Sài Gòn</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Trước khi có đường ray, trước khi có máy bay, Sài Gòn đã hiện diện trong bản đồ miền Nam như một ngã ba sông lớn. Sông Sài Gòn nối liền với hàng trăm kênh rạch của miền Tây, trở thành cửa ngõ mậu dịch tự nhiên. Người Việt, người Hoa, người Khmer, cả người Pháp – đều chọn nước làm đường mà đi.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Không phải ngẫu nhiên mà người Pháp, khi chiếm Nam Kỳ, không chọn Mỹ Tho hay Vĩnh Long mà lại chọn Sài Gòn làm thủ phủ. Bởi sông Sài Gòn sâu, ít phù sa bồi, và nằm ở điểm giao giữa Chợ Lớn – trung tâm buôn gạo, và Bến Nghé – trung tâm hành chính. Từ đây, tàu hơi nước có thể xuôi về Vũng Tàu, ra biển Đông, hay ngược dòng về Cần Thơ, Châu Đốc.</p></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>2. Chợ Lớn – thủ đô thương hồ của người Hoa</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nếu Sài Gòn là trái tim, thì Chợ Lớn chính là phổi thở kinh tế của vùng đất này. Thành phố Chợ Lớn, trước khi sáp nhập với Sài Gòn, là đô thị riêng biệt – nơi hàng vạn người Hoa gốc Triều Châu, Quảng Đông, Phúc Kiến... lập nghiệp từ thế kỷ 18. Họ chọn ven kênh rạch để buôn bán, xây chợ, mở lò xay lúa, dựng vựa gạo, lập miếu thờ tổ tiên.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chợ Lớn xưa từng được mệnh danh là "thành phố gạo" của Đông Dương. Lúa gạo từ miền Tây được ghe lớn nhỏ chở qua kênh Tàu Hủ, tập kết tại các vựa xay xát dọc hai bờ. Những bao gạo sau đó lại theo tàu kéo, tàu hơi nước ra cảng Sài Gòn để xuất khẩu đi Pháp, Ấn Độ, Nhật Bản.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tiếng Quảng, tiếng Tiều rộn rã cả khu phố. Đèn lồng đỏ treo cao. Rạp hát tuồng, tiệm thuốc Bắc, nhà hàng Tàu chen chúc trong từng con hẻm. Chợ Bình Tây – biểu tượng của thương nhân Quách Đàm – được xây năm 1914, với kiến trúc Á – Âu hòa quyện, đến nay vẫn là trái tim văn hóa của Chợ Lớn.</p></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>3. Kênh Tàu Hủ – đại lộ ghe bầu của Sài Gòn</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Kênh Tàu Hủ, nối từ sông Sài Gòn vào sâu nội đô, là huyết mạch sống động bậc nhất của kinh đô sông nước. Vào những năm đầu thế kỷ 20, cả trăm chiếc ghe tam bản, ghe bầu, ghe lúa đậu san sát như chợ nổi thu nhỏ. Hai bên bờ là kho hàng, lò xay gạo, tiệm ăn, quán rượu của người Hoa, người Việt, người Ấn. Không có gì không bán, không có gì không chở được bằng ghe.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ban ngày, tiếng máy nổ đuôi tôm rền vang. Ban đêm, đèn dầu lập lòe soi mặt nước như ánh sao rơi. Trẻ con ngủ trên ghe, người lớn sống cả đời với mái chèo. Mỗi con người là một kiếp thương hồ. Mỗi chuyến ghe là một lần đổi chác mồ hôi lấy cơm áo.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Dù sau này đô thị hóa, kênh bị ô nhiễm và lấp dần, mỗi dịp Tết đến, ghe chở hoa miền Tây lại nườm nượp kéo về Bến Bình Đông. Chợ hoa "trên bến dưới thuyền" là chút hồn cũ, giữ lấy hương vị xưa trong lòng Sài Gòn hiện đại.</p></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>4. Cảng Sài Gòn – cửa ngõ Đông Dương</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cảng Sài Gòn, được người Pháp xây dựng từ thập niên 1860, nhanh chóng trở thành một trong những cảng hiện đại nhất châu Á thời bấy giờ. Nó đón những con tàu viễn dương từ Marseille, Singapore, Hồng Kông. Hàng hóa từ khắp Đông Dương đổ về: gạo từ Chợ Lớn, cao su từ Biên Hòa, cà phê từ Lâm Đồng, quặng từ Lào.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tuyến đường sắt Sài Gòn – Mỹ Tho (khai trương 1885) chính là để phục vụ cảng. Những bao gạo từ miền Tây theo xe lửa lên trung tâm, bốc xếp ra cầu tàu rồi lên thuyền lớn. Cảng Nhà Rồng – nơi Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước năm 1911 – là điểm khởi hành và kết nối Việt Nam với thế giới tư bản Pháp.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Xung quanh cảng, người Pháp quy hoạch khu phố Tây: khách sạn Continental, nhà hàng Maxim’s, rạp Eden, và cả dãy phố người Ấn bán vải, người Hoa bán thuốc Bắc. Nơi đó, Sài Gòn lấp lánh như "hòn ngọc Viễn Đông" – nhưng là một viên ngọc chạm khắc từ nước.</p></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>5. Sài Gòn hôm nay – hồi sinh những dòng nước xưa</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sau 1975, sự phát triển nhanh khiến nhiều con kênh bị lấp, ô nhiễm, hoặc bị quên lãng. Nhưng bước sang thế kỷ 21, Sài Gòn bắt đầu nhìn lại mạch nước đời mình. Kênh Nhiêu Lộc – Thị Nghè được cải tạo, bờ kè lát đá, công viên mọc lên, thuyền du lịch chạy lại. Kênh Tàu Hủ được nạo vét, người dân trở lại sống bên sông.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sông Sài Gòn không chỉ là trục cảnh quan – mà còn là trục phát triển đô thị. Khu đô thị Thủ Thiêm, cảng Cát Lái, cầu Thủ Thiêm, bến Bạch Đằng… tất cả đều lấy dòng sông làm tâm điểm. Những người trẻ giờ đây uống cà phê ven sông, đạp xe dọc bờ kênh, và chụp hình ở bến tàu – nhưng ít ai biết, dưới chân họ là bao lớp thời gian.</p></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>6. Một kinh đô không ngai – mà muôn đời sống động</h3></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sài Gòn chưa từng có ngai vàng, cung điện. Nhưng nó là kinh đô – kinh đô của thương hồ, của mở lòng, của sông nước tụ hội. Nó không khắt khe giữ lấy một bản sắc nào, mà dung hòa hết thảy: người Việt, người Hoa, người Pháp, người Khmer… tất cả cùng sống chung, cùng mưu sinh bên dòng nước.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Không có sông, không có Sài Gòn. Không có ghe bầu, không có thương nhân, không có những đêm lênh đênh ngọn đèn dầu giữa kênh Tàu Hủ, sẽ không có một hòn ngọc Viễn Đông từng rực sáng. Và nếu không gìn giữ, chúng ta sẽ chỉ còn lại bê tông và kỷ niệm.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Vì vậy, nếu bạn yêu Sài Gòn, xin hãy lắng nghe tiếng nước. Tiếng nước vẫn chảy, như máu trong tim thành phố.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Người ta đã đọc Kiều suốt mấy trăm năm, khóc cho nàng, thương cho nàng, ca ngợi tài sắc mà cũng than thân trách phận. Thế hệ chúng tôi – những người trẻ lớn lên giữa thời công nghệ, mạng xã hội và những cuộc tranh luận bất tận – vẫn đọc Kiều. Nhưng chúng tôi không chỉ khóc thương. Chúng tôi muốn hiểu. Và muốn hỏi.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Kiều với chúng tôi không chỉ là “tài sắc vẹn toàn” bị vùi dập trong bể khổ. Nàng là một con người thật – sống động, phức tạp. Ở tuổi đôi mươi, chúng tôi nhìn nàng không phải như một pho tượng cổ, mà như một người chị lớn đã đi qua lửa đời.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng tôi thấy ở Kiều sự thông minh, khí phách và cả sự yếu đuối của con người. Người ta bảo nàng hy sinh vì chữ hiếu, bán mình cứu cha, chấp nhận 15 năm đoạn trường. Nhưng chúng tôi tự hỏi: tại sao xã hội bắt một cô gái gánh tất cả? Chữ hiếu cao quý, nhưng có công bằng với phụ nữ không?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng tôi thương Kiều, nhưng không thần thánh hóa. Chúng tôi dám nói thật: nàng có khi cũng nhẫn nhịn quá mức, cũng mệt mỏi trong lựa chọn tha thứ. Nhưng ai mà trách được? Giữa vòng xoáy bất công ấy, nàng vẫn giữ được tâm hồn, chữ nghĩa, tiếng đàn. Đó là bản lĩnh.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Trong mắt chúng tôi, Kiều không chỉ đáng thương mà còn đáng nể. Chị từng là hoa khôi, là ái nữ, rồi rơi xuống đáy xã hội – nhưng không hóa đá, không thành ác quỷ. Kiều vẫn sống. Vẫn yêu. Vẫn còn nước mắt để khóc, còn lời thơ để hát.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Và chúng tôi, thế hệ Gen Z, không coi Kiều là chuyện cũ. Chúng tôi thấy Kiều trong xã hội hôm nay: trong những cô gái rời quê lên phố, trong những người mẹ, người chị mưu sinh, trong những ánh mắt không chịu tắt lửa dù bao lần bị dập vùi. Chúng tôi thấy Kiều trong nạn nhân của lừa lọc, bạo lực, bóc lột, nhưng cũng thấy Kiều trong người phụ nữ dám đứng lên kể lại câu chuyện đời mình.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhiều người trong chúng tôi muốn viết lại truyện Kiều theo cách riêng: cho nàng lựa chọn khác, cho nàng sống vì chính mình. Không phải để chê trách Nguyễn Du, mà để trả lại cho Kiều quyền được mơ một số phận công bằng hơn.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng tôi đọc Kiều không chỉ để thuộc lòng lục bát, mà để soi lại xã hội, soi lại mình. Để thương người hơn. Để hiểu rằng dù thời nào, con người vẫn vật lộn giữa cái thiện và cái ác, vẫn phải tìm đường giữ lấy nhân phẩm.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Kiều trong mắt chúng tôi – không phải nàng tiên bất hạnh, cũng không chỉ là biểu tượng văn chương – mà là một người đàn bà từng sống thật dữ dội, yêu thật nhiều, chịu thật nhiều, và vẫn không chịu bị nuốt chửng bởi bóng tối.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Và đó là lý do vì sao, sau hàng thế kỷ, chúng tôi vẫn muốn gọi tên Kiều.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Người ta đã đọc Kiều suốt mấy trăm năm, khóc cho nàng, thương cho nàng, ca ngợi tài sắc mà cũng than thân trách phận. Thế hệ chúng tôi – những người trẻ lớn lên giữa thời công nghệ, mạng xã hội và những cuộc tranh luận bất tận – vẫn đọc Kiều. Nhưng chúng tôi không chỉ khóc thương. Chúng tôi muốn hiểu. Và muốn hỏi.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Kiều với chúng tôi không chỉ là “tài sắc vẹn toàn” bị vùi dập trong bể khổ. Nàng là một con người thật – sống động, phức tạp. Ở tuổi đôi mươi, chúng tôi nhìn nàng không phải như một pho tượng cổ, mà như một người chị lớn đã đi qua lửa đời.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng tôi thấy ở Kiều sự thông minh, khí phách và cả sự yếu đuối của con người. Người ta bảo nàng hy sinh vì chữ hiếu, bán mình cứu cha, chấp nhận 15 năm đoạn trường. Nhưng chúng tôi tự hỏi: tại sao xã hội bắt một cô gái gánh tất cả? Chữ hiếu cao quý, nhưng có công bằng với phụ nữ không?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng tôi thương Kiều, nhưng không thần thánh hóa. Chúng tôi dám nói thật: nàng có khi cũng nhẫn nhịn quá mức, cũng mệt mỏi trong lựa chọn tha thứ. Nhưng ai mà trách được? Giữa vòng xoáy bất công ấy, nàng vẫn giữ được tâm hồn, chữ nghĩa, tiếng đàn. Đó là bản lĩnh.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Trong mắt chúng tôi, Kiều không chỉ đáng thương mà còn đáng nể. Chị từng là hoa khôi, là ái nữ, rồi rơi xuống đáy xã hội – nhưng không hóa đá, không thành ác quỷ. Kiều vẫn sống. Vẫn yêu. Vẫn còn nước mắt để khóc, còn lời thơ để hát.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Và chúng tôi, thế hệ Gen Z, không coi Kiều là chuyện cũ. Chúng tôi thấy Kiều trong xã hội hôm nay: trong những cô gái rời quê lên phố, trong những người mẹ, người chị mưu sinh, trong những ánh mắt không chịu tắt lửa dù bao lần bị dập vùi. Chúng tôi thấy Kiều trong nạn nhân của lừa lọc, bạo lực, bóc lột, nhưng cũng thấy Kiều trong người phụ nữ dám đứng lên kể lại câu chuyện đời mình.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhiều người trong chúng tôi muốn viết lại truyện Kiều theo cách riêng: cho nàng lựa chọn khác, cho nàng sống vì chính mình. Không phải để chê trách Nguyễn Du, mà để trả lại cho Kiều quyền được mơ một số phận công bằng hơn.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng tôi đọc Kiều không chỉ để thuộc lòng lục bát, mà để soi lại xã hội, soi lại mình. Để thương người hơn. Để hiểu rằng dù thời nào, con người vẫn vật lộn giữa cái thiện và cái ác, vẫn phải tìm đường giữ lấy nhân phẩm.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Kiều trong mắt chúng tôi – không phải nàng tiên bất hạnh, cũng không chỉ là biểu tượng văn chương – mà là một người đàn bà từng sống thật dữ dội, yêu thật nhiều, chịu thật nhiều, và vẫn không chịu bị nuốt chửng bởi bóng tối.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Và đó là lý do vì sao, sau hàng thế kỷ, chúng tôi vẫn muốn gọi tên Kiều.</p></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ là một bước tiến công nghệ thuần túy; nó còn là một lực đẩy văn hóa mạnh mẽ đang định hình cách con người sáng tạo, giao tiếp và tồn tại trong thế giới hiện đại. Trong khi nhiều người xem AI là công cụ hỗ trợ công việc, tiết kiệm thời gian hay tạo ra trải nghiệm mới, ít ai ngờ rằng AI đang âm thầm thách thức những nền tảng giá trị văn hóa mà chúng ta vẫn coi là bất biến.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>1. AI trong sáng tạo văn hóa</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ngày nay, AI có thể viết truyện, soạn nhạc, vẽ tranh, làm phim hoạt hình. Ví dụ, công cụ như DALL·E hay Midjourney cho phép bất cứ ai tạo ra hình ảnh chỉ bằng vài câu mô tả. ChatGPT có thể hỗ trợ viết kịch bản hoặc phát triển ý tưởng. Thoạt nhìn, điều này dường như giải phóng sức sáng tạo của con người, làm cho nghệ thuật trở nên dễ tiếp cận hơn. Một học sinh tiểu học cũng có thể tạo tranh như họa sĩ chuyên nghiệp; một nhà văn mới bắt đầu có thể viết truyện với sự trợ giúp của AI.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tuy nhiên, cũng có tranh luận gay gắt: nếu máy móc tạo ra tác phẩm, liệu đó còn là văn hóa của con người? Khi sản phẩm sáng tạo không còn dựa trên trải nghiệm cá nhân, mà được “ghép nối” từ hàng tỷ dữ liệu sẵn có, giá trị độc đáo và tính “người” có bị xói mòn? Có lẽ, câu hỏi này còn kéo dài trong nhiều thập kỷ tới.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>2. AI và bản sắc văn hóa</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>AI thường được đào tạo trên dữ liệu toàn cầu—phần lớn đến từ phương Tây. Do đó, khi AI tạo ra nội dung, nó dễ phản ánh thiên kiến văn hóa của các quốc gia giàu tài nguyên dữ liệu. Một người Việt Nam yêu cầu AI vẽ tranh Tết cổ truyền có thể nhận được hình ảnh mang nét Trung Hoa hoặc lẫn lộn chi tiết phương Tây. Bản sắc riêng dễ bị hòa tan vào “hỗn hợp toàn cầu”.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Đây là thách thức lớn: Làm sao để AI “học” được sự tinh tế, đặc thù của từng nền văn hóa mà không làm mất đi tính đa dạng? Nhiều nhóm phát triển đang cố gắng xây dựng các mô hình “bản địa hóa”—AI nói tiếng Việt chuẩn, hiểu lễ nghi, truyền thống, tín ngưỡng. Nhưng điều đó đòi hỏi thời gian, nguồn lực, và sự đồng thuận xã hội.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>3. AI và quyền tác giả</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Văn hóa không chỉ là sản phẩm tinh thần mà còn là nền kinh tế khổng lồ. Nghệ sĩ, nhà văn, nhạc sĩ sống nhờ bản quyền. Khi AI có thể tái tạo phong cách Picasso hay nhạc Beethoven trong vài giây, quyền sở hữu trí tuệ trở thành vấn đề nhức nhối. Nhiều quốc gia chưa kịp ban hành luật rõ ràng để bảo vệ tác giả trước cơn sóng dữ liệu và thuật toán.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhiều người đặt câu hỏi: tác phẩm do AI tạo ra có được coi là sở hữu trí tuệ không? Ai là tác giả: người dùng, lập trình viên, hay chính “trí tuệ” nhân tạo? Câu trả lời chưa dứt khoát, nhưng chắc chắn sẽ tác động sâu sắc đến hệ sinh thái sáng tạo.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>4. AI giúp bảo tồn văn hóa</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Mặt khác, AI cũng mở ra khả năng bảo tồn những di sản tưởng đã mai một. Công nghệ xử lý ngôn ngữ có thể số hóa sách cổ, tự động dịch thuật, phục hồi các bức tranh hư hỏng. AI hỗ trợ nhận diện ký tự Hán Nôm, xây dựng từ điển điện tử, lưu giữ tiếng nói và phong tục dân gian. Đó là minh chứng AI không chỉ phá vỡ mà còn gìn giữ những giá trị tinh thần của loài người.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>5. Tương lai: Cộng sinh hay xung đột?</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Văn hóa là dòng chảy sống động và không ngừng biến đổi. AI, dù quyền năng đến đâu, vẫn phản chiếu chính con người đã tạo ra nó. Nếu chúng ta lười biếng, phó mặc mọi thứ cho máy móc, sự lụi tàn sáng tạo là điều khó tránh. Nhưng nếu con người biết tận dụng AI như một người bạn đồng hành, khơi gợi ý tưởng và hỗ trợ hiện thực hóa trí tưởng tượng, thì AI sẽ trở thành chất xúc tác cho những nền văn hóa mới.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cộng sinh hay xung đột? Tương lai vẫn để ngỏ. Nhưng có một điều chắc chắn: trí tuệ nhân tạo sẽ không còn là “công nghệ thuần túy”, mà đã và đang trở thành một phần của đời sống tinh thần và văn hóa nhân loại.</p></div>