Giữa lòng Sài Gòn ồn ào và đông đúc, Công viên Tao Đàn hiện ra như một khoảng xanh mênh mông, mát lành và cổ kính. Đây không chỉ là nơi để người dân thành phố tìm đến hít thở không khí trong lành, tập thể dục, hay dạo chơi, mà còn là một không gian lưu giữ những câu chuyện lịch sử, di tích quý giá và cả những truyền thuyết rùng rợn mà người ta vẫn truyền tai nhau như một phần ký ức đô thị. Chính sự giao thoa giữa đời sống bình dị, dấu tích xưa cũ và những lời đồn đầy kịch tính đã làm nên nét hấp dẫn rất riêng của Công viên Tao Đàn.

Lịch sử của công viên này bắt đầu từ cuối thế kỷ 19, khi thực dân Pháp xây dựng Dinh Norodom (nay là Dinh Thống Nhất). Phía sau dinh được quy hoạch thành một vườn kiểu Pháp, với hồ nước nhỏ, lối đi lát gạch, thảm cỏ xanh mượt và những cây lớn được nhập về từ châu Âu. Ban đầu, khu vườn phục vụ chủ yếu cho tầng lớp quan chức Pháp và gia đình họ dạo chơi, giải trí.

Tên gọi “Tao Đàn” xuất hiện về sau, lấy cảm hứng từ Tao Đàn Nhị Thập Bát Tú – hội thơ nổi tiếng dưới triều vua Lê Thánh Tông ở miền Bắc. Cái tên này không chỉ gợi không khí tao nhã, thi vị, mà còn như một lời nhắc về tinh thần văn chương, trí tuệ, khát vọng xây dựng một không gian công cộng có tính giáo dục văn hóa cho người dân.

Qua nhiều giai đoạn, công viên thay đổi không ngừng. Thời Việt Nam Cộng Hòa, Tao Đàn trở thành công viên công cộng lớn nhất Sài Gòn, nổi tiếng với Hội Hoa Xuân thường niên, khu vườn thú nhỏ có khỉ, hươu, gấu, và các sân chơi dành cho thiếu nhi. Sau năm 1975, công viên được cải tạo phục vụ nhu cầu sinh hoạt cộng đồng rộng rãi hơn: tường rào được dỡ bớt, lối đi được mở rộng, cây xanh được trồng thêm, và một Đền thờ Vua Hùng trang trọng được xây dựng, gợi nhớ cội nguồn dân tộc ngay giữa lòng thành phố hiện đại.

Ngày nay, Công viên Tao Đàn có diện tích hơn 10 ha với khoảng 1.000 cây lớn, nhiều cây cổ thụ hàng chục năm tuổi. Không gian này trở thành lá phổi xanh quý giá cho Quận 1, nơi người dân tìm về để tập dưỡng sinh, thiền, dạy trẻ con đạp xe, hay chỉ đơn giản là nghỉ chân dưới tán cây mát rượi giữa trưa hè oi ả.

Một điểm đặc biệt tạo thêm phần trang nghiêm cho công viên là sự hiện diện của ngôi mộ cổ Đô thống chế Phan Tấn Tài, một võ quan triều Nguyễn. Mộ được xây bằng đá ong, với bia khắc chữ Hán cổ, nằm lặng lẽ giữa cây cỏ và lối đi. Đô thống chế Phan Tấn Tài từng được triều Nguyễn phái vào Nam trấn nhậm, và sau khi mất ở Gia Định, ông được chôn cất ngay trên phần đất này. Khi người Pháp xây vườn và sau này công viên được mở rộng, mộ ông vẫn được gìn giữ, trở thành chứng tích lịch sử hiếm hoi còn lại giữa đô thị hóa.

Chính khung cảnh nhiều cây cổ thụ âm u, lối đi nhỏ rợp bóng, cùng sự hiện diện của mộ cổ đã làm dấy lên nhiều lời đồn ma ám đầy bí ẩn. Chuyện kể rằng xưa kia từng xảy ra một vụ giết người tình ái trong công viên: một đôi hẹn hò đêm khuya cãi nhau và cô gái bị sát hại. Sau đó, nhiều người khẳng định đã nghe tiếng khóc nỉ non, thấy bóng trắng thoắt ẩn thoắt hiện. Từ những lời kể miệng, câu chuyện lan rộng qua mạng xã hội, blog cá nhân, và không ít trang giật tít đã gọi Tao Đàn là “một trong những công viên đáng sợ nhất thế giới”.

Thực tế, không hề có một bảng xếp hạng chính thức nào trên thế giới gọi Tao Đàn như vậy. Những câu chuyện ma ám này phần lớn là truyền thuyết đô thị – dạng “urban legend” mà đô thị nào cũng có, phản ánh nhu cầu kể chuyện, giải trí và nuôi dưỡng trí tưởng tượng của cộng đồng. Đêm xuống, gió thổi qua những hàng cây cổ thụ, tiếng côn trùng rả rích và mộ cổ thấp thoáng ánh đèn vàng thật ra chỉ làm dày thêm cảm giác huyền bí chứ không phải là minh chứng cho thế giới tâm linh.

Ban ngày, Tao Đàn vẫn là một công viên thân thiện và sôi động. Người già tập dưỡng sinh, trẻ con chạy chơi, sinh viên đọc sách, người trẻ thiền hoặc tập yoga. Vào mỗi dịp Tết, Hội Hoa Xuân Tao Đàn biến nơi này thành một biển hoa rực rỡ, thu hút hàng ngàn lượt khách đến ngắm, chụp ảnh, vui chơi.

Công viên Tao Đàn là minh chứng sinh động cho dấu ấn lịch sử đô thị Sài Gòn – nơi lưu giữ quá khứ thuộc địa, di tích triều Nguyễn, di sản văn hóa Nam Bộ và cả những câu chuyện dân gian đầy bí ẩn. Chính sự đan xen giữa thực và ảo, cũ và mới, lịch sử và đời sống hiện tại đã khiến nơi đây luôn sống động, lôi cuốn và đáng trân trọng như một phần ký ức tập thể của thành phố.