<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Thái sư Trần Thủ Độ là nhân vật nổi tiếng bậc nhất trong triều đại phong kiến nhà Trần, ông có vai trò đóng góp to lớn cho cuộc chuyển giao ngai vàng từ họ Lý sang họ Trần thông qua sự kiện Nữ đế Lý Chiêu Hoàng nhường ngôi cho chồng là vua Trần Thái Tông năm 1225. Cuộc đời ông trở thành nguồn cảm hứng đặc biệt trong các nghiên cứu lịch sử, văn hoá, trong sáng tác văn chương, biểu diễn nghệ thuật và cả lĩnh vực điện ảnh. Bởi thế mà ở bài này, người viết chẳng thể kể hết, chỉ mạn phép chia sẻ đôi điều có thể nhiều người chưa biết về Thống quốc Thái sư Trần Thủ Độ.</p></div><div class="block-wrapper" type="image"><img src="/api/v1/media/99e199f98faffe8a2ae7fa557b615121db1dfede84d9c9e35b010bf526baf833.jpg"alt="10. Tran Thu Do.jpg"style="max-width: 100%;"></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><b>1.        </b><b>Hé lộ thân thế: Trần Thủ Độ rất có thể là cháu ngoại vua Lý Anh Tông</b></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Trong chính sử không đề cập rõ về thân thế của Trần Thủ Độ, chỉ nói ông là em họ của Thái Tổ Trần Thừa, chú họ vua Trần Thái Tông. Song ở các nguồn tư liệu dân gian như gia phả dòng họ Trần, gia phả Trần Ích Tắc biên soạn còn truyền lại ở Trung Quốc có thêm nhiều thông tin hơn. Người viết đã rất bất ngờ khi đọc được thông tin cha mẹ Trần Thủ Độ  lại vốn là phò mã, công chúa nhà Lý. Theo đó cha của Trần Thủ Độ là Trần Thủ Huy, một trang nam nhi giỏi võ nghệ đã từng giúp đỡ và phò trợ Thái tử cũ Lý Long Xưởng. Nhờ lập công với triều đình mà Trần Thủ Huy được vua Lý Cao Tông gả công chúa Đoan Nghi (con gái vua Lý Anh Tông) và trở thành phò mã. Về sau, vì nghe lời gièm pha (có lẽ là liên đới với việc Chiêu Linh thái hậu và Thái tử cũ Lý Long Xưởng gây rối), vua Lý đã sai phò mã Trần Thủ Huy và công chúa Đoan Nghi đi sứ nước Liêu (Mông Cổ). Thời đó đi sứ phương xa chẳng khác nào bị đi đày, công chúa Đoan Nghi đã sinh ra Trần Thủ Độ khi ở Liêu quốc, còn con trai đầu là Trần Thẩm thì được gửi lại nhờ người bác họ Trần Lý nuôi dạy. Lớn lên, Trần Thủ Độ được gửi về nước và ở với Trần Lý rồi tham gia vào đại nghiệp của họ Trần. Điều này rất phù hợp với việc Trần Thủ Độ thường tự nhận <i>“Ta không biết chữ nghĩa gì”</i> ý là khi ở với cha mẹ tại nước Liêu thì ông không có điều kiện học hành đầy đủ. Theo các tài liệu trên thì cha mẹ Trần Thủ Độ có khả năng đã mất hoặc sống lưu vong và không có mặt ở Đại Việt khi nhà Trần khởi nghiệp.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cá nhân người viết cho tư liệu đó khá đáng tin và giúp lý giải được thái độ, hành xử cực kỳ phũ phàng của Trần Thủ Độ đối với vua Lý Huệ Tông, Lý Chiêu Hoàng và tôn thất họ Lý sau này.  Mặc dù là cháu ngoại họ Lý nhưng bởi do nhà vua bắt cha đi sứ mà gia đình ly tán anh em xa lìa, cha mẹ bất mãn, chịu nhiều vất vả, sớm qua đời là lý do Trần Thủ Độ đã hình thành quan điểm đoạn tuyệt với họ ngoại, ôm mối ân oán dẫn tới những hành động tàn nhẫn, thẳng tay diệt trừ hoàng tộc họ Lý. Trong Đông A di sự, bàn tới lá số tử vi của Trần Thủ Độ có đoạn khi xem lá số cho Thái sư, Huệ Túc phu nhân nói:<i> “Tiên sinh chịu ơn ai một bát cơm, sau sẽ trả bằng một kho thóc. Bị ai mắng một câu, sau này tiên sinh sẽ tru di tam tộc nhà người ta.”</i></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><b>2.        </b><b>Chủ trương kết hôn nội tộc</b></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chuyện anh chị em họ kết hôn với nhau là điều thường thấy trong các triều đại phong kiến trên toàn thế giới nhằm mục đích liên hôn chính trị, đảm bảo lợi ích gia tộc. Nhưng tại Đại Việt thời xưa chỉ cho phép việc kết hôn giữa anh chị em họ ngoại con cô con cậu, con dì con già với nhau (khác họ) chứ tuyệt đối không được phép kết hôn trong nội tộc (cùng họ). Và Trần Thủ Độ chính là người đầu tiên có cuộc hôn nhân trái luân thường, ông và người vợ Trần Thị Dung vốn là chị em họ con chú con bác cùng nội tộc. Ông cũng là người đưa ra quy định kết hôn cận huyết chỉ cho phép con cháu Hoàng tộc nhà Trần được kết hôn trong nội tộc với lý do để tránh nạn ngoại thích cướp ngôi (như chính cách nhà Trần đi lên từ ngoại thích đoạt quyền nhà Lý). Vấn đề hôn nhân nội tộc cũng là điều mà các sử gia cực lực phê phán là hành vi trái luân thường đạo lý trong hôn nhân các vua nhà Trần.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Quay lại câu chuyện Trần Thủ Độ vốn được sinh ra và lớn lên ở đất Liêu, thế nên văn hoá tập tục du mục của Mông Cổ rất có thể đã ăn sâu trong nhận thức, trong quan điểm, lối sống của ông. Theo tập quán của người Mông Cổ, kết hôn trong nội tộc là chuyện bình thường. Hơn nữa phong tục hôn nhân Mông Cổ xem người vợ chỉ như “tài sản” của chồng. Điều này có nghĩa rằng khi ông chồng chết đi thì người vợ cũng thuộc về người thừa kế tài sản của ông ta, lúc này người thê thiếp sẽ phải làm vợ của anh/em chồng/con chồng/cháu chồng. Và bởi thê thiếp như tài sản nên đàn ông Mông Cổ cũng được quyền tặng vợ cho người khác (Thành Cát Tư Hãn từng hào phóng đem phi tần trong hậu cung của mình tặng cho tướng soái). Có khả năng do lớn lên trên thảo nguyên, chứng kiến đời sống người Liêu như vậy mà quan điểm về hôn nhân của Trần Thủ Độ khác biệt, trái hẳn với phong tục Đại Việt bấy giờ. Có lẽ cũng bởi vậy mà sau này ông ấy bất chấp đạo lý lập mưu ép vua Trần Thái Tông làm việc trái luân thường, lấy vợ cướp con của anh trai, khiến anh vua là Trần Liễu không chịu nổi bức bách mà kéo quân làm loạn ở sông Cái năm 1237.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tuy rằng chủ trương kết hôn nội tộc được các vua thời đầu Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Anh Tông nghiêm chỉnh tuân theo và đã sản sinh cho họ Trần những vị minh quân thần tướng tài năng, song cũng đã gây ra những vấn đề về di truyền nối dõi ở các đời sau. Tới thời vua Trần Anh Tông thì Bảo Từ hoàng hậu (chính thất đồng thời là em họ con chú vua) mấy lần sinh con trai đều đoản mệnh, người con trai duy nhất còn sống tới tuổi trưởng thành là thái tử Trần Mạnh (tức vua Trần Minh Tông) thì do Huy Tư hoàng phi (Chiêu Hiến quận chúa, họ hàng xa với vua) sinh ra. Tới vua Trần Minh Tông thì các con trai do Lệ Thánh hoàng hậu (chính thất đồng thời là em họ con chú vua) đều tuyệt tự (đích tử Trần Nguyên Dục và vua Trần Dụ Tông), các con trai nối nghiệp vua là Trần Hiến Tông (trước Trần Dụ Tông), Trần Nghệ Tông, Trần Duệ Tông đều do hai thứ phi họ Lê sinh ra. Đến cuối thời, nhà Trần rốt cuộc cũng không thể tránh khỏi nạn ngoại thích tiếm quyền khi Hồ Quý Ly (trước là Lê Quý Ly, cháu họ gọi Minh Từ thái phi mẹ hai vua Trần Hiến Tông và Trần Nghệ Tông bằng cô) từng bước soán quyền, phế vua, cướp ngôi họ Trần.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><b>3.        </b><b>Công thần</b><b> và Quyền thần</b></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Trần Thủ Độ là công thần bậc nhất trong sự nghiệp khai mở Trần triều là điều hậu nhân bao đời đều công nhận. Trong Đại Việt sử ký toàn thư có đoạn dài để về Trần Thủ Độ :<i> “Thủ Độ tuy không có học vấn, nhưng tài lược hơn người, làm quan triều Lý được mọi người suy tôn. Thái Tông lấy được thiên hạ đều nhờ mưu sức của ông cả. Vì thế ông được nhà nước dựa cậy, quyền át cả vua. Bấy giờ có kẻ đàn hặc ông, vào gặp Thái Tông khóc mà nói rằng: "Bệ hạ còn thơ ấu mà Thủ Độ quyền át cả vua, xã tắc rồi sẽ ra sao?". Thái Tông lập tức lệnh xe ngựa đến dinh Thủ Độ, bắt cả người đàn hặc ấy đem theo và nói hết những lời người ấy nói cho Thủ Độ biết. Thủ Độ trả lời: "Đúng như những lời hắn nói". Rồi lấy ngay tiền lụa thưởng cho người ấy.”</i></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Qua đoạn sử ngắn đã cho thấy bản thân vị Thái sư cũng thừa nhận rằng quả đúng ông quyền át vua. Người viết mạo muội suy đoán sự việc trên xảy ra ở thời điểm Thái Tổ Trần Thừa đã qua đời, Trần Thái Tông tự mình chấp chính ở tuổi 15,16, khi đó Trần Thủ Độ là Thái sư phụ chính. Trần Thủ Độ không chỉ là công thần khai quốc, đại thần phó trợ mà ông cũng là họ hàng thân thích, là chú họ kiêm cả vai cha vợ vua (là cha dượng cả 2 hoàng hậu của Thái Tông) thế nên trong mắt bậc cha chú, con cháu có lớn vẫn chỉ là đứa trẻ. Bởi ông đã trải bao chinh chiến, đã thấm thía họ Trần gian nan thế nào, vất vả ra sao, đổ bao xương máu, mất mát những gì để giành được ngôi báu, bởi nhận uỷ thác từ Thái Tổ Trần Thừa và cả dòng họ Trần nên với ông điều quan trọng nhất là cơ nghiệp gia tộc, là giữ vững ngôi báu. Vì thế ông ấy sẵn sàng bất chấp tất cả, yêu cầu khắt khe, sẵn sàng thẳng tay dạy dỗ và cả trừng trị những đứa cháu miễn đạt được mục tiêu bảo toàn lợi ích gia tộc. Lúc Thái Tổ Trần Thừa còn tại vị, Trần Thủ Độ chỉ đảm nhận vai trò võ tướng sa trường đánh Bắc dẹp Đông. Khi Thượng Hoàng qua đời, ông là trụ cột trong mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế, quân sự và cũng nhúng tay luôn vào chuyện hậu cung, hậu duệ của vua Trần Thái Tông. Từ mẩu chuyện nhỏ ở trên, hành động vua Trần Thái Tông đưa luôn người đàn hặc (luận tội) tới gặp Thái sư, một mặt cho thấy lòng tin của vua với ông song ở một khía cạnh khác cũng có thể là vị vua trẻ đang thăm dò thái độ ông chú, biết đâu là bao lâu mới có người dám nói ra điều vua muốn bày tỏ. Lật lại các sự kiện trước đó, năm 1234 vua Trần Thái Tông từng phong cho anh trai Trần Liễu tước Hiển hoàng phụ chính, nhưng chỉ trong vòng 3 năm Trần Liễu đã thảm bại dưới tay Thái sư trên chính trường đến nỗi suýt mất cả mạng. Vua cũng từng muốn cho người anh của Thủ Độ là An Quốc vương làm tể tướng, nhưng Thủ Độ gàn: <i>"An Quốc là anh thần, nếu cho giỏi hơn thần thì thần xin trí sĩ, nếu cho thần giỏi hơn An Quốc thì không thể cử. Nếu anh em đều làm tể tướng cả thì việc triều đình sẽ ra làm sao?"</i> vua bèn thôi. Có lẽ vị vua trẻ đã từng nhiều lần tìm cách, tìm người làm đối trọng cân bằng quyền lực với Trần Thủ Độ nhưng không thành công.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tuy Trần Thủ Độ át quyền vua song ông lại không có lòng tư lợi hay ý đồ soán vị, ông một lòng tận tuỵ phò tá Trần Thái Tông. Trong sự biến năm 1237, chính Trần Thủ Độ từng nhận <i>"Ta chỉ là con chó săn thôi, biết đâu anh em các người thuận nghịch thế nào?" </i>Lòng trung thành của ông là nền tảng vững chắc giúp vua gây dựng Đại Việt vững vàng, thịnh trị sau loạn ly cuối thời Lý. Trong cuộc kháng chiến chống Mông Cổ lần thứ nhất năm 1257, nhờ kinh nghiệm thưở nhỏ hiểu lối sống dân du mục thường đánh nhanh thắng nhanh nhưng bất lợi khi phải chiến đấu dài ngày, Thái sư Trần Thủ Độ đưa ra kế “thanh dã” (vườn không nhà trống) đã phát huy tác dụng làm tiêu hao sức địch, tránh chỗ mạnh đánh chỗ yếu. Vào thời điểm quân nhà Trần thất thế, phải lui quân về sông Thiên Mạc, khi được vua hỏi về kế sách, Thủ Độ khẳng khái tâu: <i>"Đầu thần chưa rơi xuống đất, xin bệ hạ đừng lo".</i> Nhờ khí khái kiên cường, tinh thần bất khuất, kế sách vẹn toàn, vua quan nhà Trần tiến quân đến Đông Bộ Đầu, đánh bại quân Mông Cổ, khiến chúng phải thoái chạy về nước.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Thật đúng với lời Huệ Túc phu nhân khi luận giải lá số tử vi của Trần Thủ Độ<i>: “Tiên sinh hành sự bất chấp luật pháp, chẳng kể đạo lý. Có lúc tiên sinh thành người nửa chính, nửa tà, nửa ma, nửa quỷ. Tiểu nữ e muôn nghìn năm sau còn bị dị nghị. Nhưng… dù ai dị nghị, thì chỉ dị nghị về cá nhân tiên sinh. Còn đối với đất nước, quả thật công lao cũng như tấm lòng của tiên sinh sáng như trăng rằm, không ai chê trách được.”</i></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Khi trưởng thành, vua Trần Thái Tông ngày càng thể hiện rõ tài năng đức độ, sự anh minh, sáng suốt của mình và dần làm chủ chính sự. Thái sư Trần Thủ Độ khi lớn tuổi cũng không tham quyền cố vị mà tự lui về sau để nhà vua và thế hệ hậu duệ họ Trần kế thừa cơ  nghiệp, gánh vác cơ đồ. Năm 1264 dưới thời vua Trần Thánh Tông, mùa xuân, tháng Giêng, Thái sư Trần Thủ Độ qua đời, hưởng thọ 71 tuổi. Ghi nhận công lao to lớn của ông, Trần Thủ Độ được Thượng hoàng Trần Thái Tông truy tặng thụy hiệu là Thượng phụ Thái sư Trung Vũ Đại vương. Theo những gì lưu lại, ông chỉ có một người con trai là Nhân Huệ hầu Trần Phó Duyệt, cháu nội của ông có danh tướng lắm tài nhiều tật Trần Khánh Dư (người cháu này cũng bá đạo trên từng hạt gạo chẳng kém ông nội) và Trần Văn Lộng (sau bị đổi thành Mai Văn Lộng do đã đầu hàng giặc Nguyên vào năm 1285).</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cuộc đời thăng trầm, lắm thị phi nhiều dị nghị của Thái sư Trần Thủ Độ chung quy lại là một lòng dốc sức vì cơ nghiệp họ Trần, một dạ trung thành với vua Trần Thái Tông, một tình yêu chung thuỷ với Linh Từ Quốc mẫu và một nhà quân sự tài năng, một đại thần thanh liêm đức độ hết lòng vì xã tắc.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><b><i>Đọc thêm:</i></b></p></div><div class="block-wrapper" type="linkTool"><a class="link-content" target="_blank" rel="nofollow noindex noreferrer" href="https://blog.vietales.vn/publication/nu-de-chuyen-chua-ke-k%E1%BB%B3-13-tinh-quoc-dai-vuong-tran-quoc-khang-boi-tinh-ma-an"><div class="link-title">NỮ ĐẾ CHUYỆN CHƯA KỂ: Kỳ 13 Tĩnh Quốc Đại Vương Trần Quốc Khang: Bởi "tĩnh" Mà "an"</div><p class="link-description"></p><span class="link-anchor">blog.vietales.vn</span></a></div><div class="block-wrapper" type="linkTool"><a class="link-content" target="_blank" rel="nofollow noindex noreferrer" href="https://blog.vietales.vn/publication/nu-de-chuyen-chua-ke-k%E1%BB%B3-1-%E2%80%9Cnu-hoang-nuoc-mat%E2%80%9D-dai-viet-ly-thien-hinh"><div class="link-title">NỮ ĐẾ CHUYỆN CHƯA KỂ: Kỳ 1 “Nữ Hoàng Nước Mắt” Đại Việt: Lý Thiên Hinh</div><p class="link-description"></p><span class="link-anchor">blog.vietales.vn</span></a></div>

<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><i>“Làm bạn với vua như đùa với hổ”</i>, đó là câu nói người xưa truyền lại bao đời, qua hàng ngàn năm khi nhắc đến mối quan hệ quân thần. Càng ở gần vua, thân cận với hoàng đế thì quyền lực càng cao, vinh hoa phú quý càng nhiều mà cũng  dễ “mất mạng như chơi” không chừng. Quả thực đã có biết bao tấm gương người xưa tích cũ là minh chứng hùng hồn cho câu nói đó. Ấy thế mà, trong lịch sử các triều đại phong kiến Việt Nam lại có một mối giao hảo quân thần vượt lên lời nhắc nhở thâm sâu kia, đó chính là giao tình giữa vua Trần Thái Tông và Bảo Văn Hầu Lê Tần (được vua ban tên Lê Phụ Trần). Có thể nói cả cuộc đời mình, Lê Tần đã làm bạn với vua như người tri kỷ.</p></div><div class="block-wrapper" type="image"><img src="/api/v1/media/c111052047a0659da108aeb609fa2d4a01a601fefa7b2d7019d4b59a9dcfe570.jpg"alt="17 Le Phu Tran.jpg"style="max-width: 100%;"></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><b><i>1.        </i></b><b><i>Thần tử dám nói, Thiên tử dám nghe</i></b></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Lần đầu tiên tên vị danh tướng Lê Tần xuất hiện trong sử sách là ở sự kiện năm Thiên Ứng Chính Bình thứ 19 (1250), vua Trần Thái Tông cho đặt Ngự sử đài là cơ quan chuyên làm công việc giám sát triều đình, can gián nhà vua, thanh tra, tố giác sai phạm của quan lại nhằm giữ vững kỷ cương phép nước. Bấy giờ vua cho Lê Tần làm Ngự sử trung tướng, tri Tam ty viện sự. Với tính chất công việc đặc thù như vậy, những viên quan được chọn vào Ngự sử đài là những người cương trực, thẳng thắn, dám nói thẳng, nói thật. Ai cũng hiểu, việc vạch ra cái sai, cái xấu, cái đáng phê phán của quan lại đồng liêu là việc dễ gây thù, chuốc oán nhất là đối với các viên quan có địa vị cao hơn mình, rất dễ gánh lấy hậu quả bị trù dập, hãm hại. Vạch cái sai của các quan còn thế, vạch cái sai của các bậc vua chúa quyền uy tối thượng tất nhiên là nguy hiểm hơn nhiều, chẳng khác gì vuốt râu hùm. Những  chuyện trung lương nói thẳng, nói thật mà bị cách chức, bị đuổi về quê là diều không hề hiếm bởi “trung ngôn nghịch nhĩ”. Nhưng trách nhiệm của Ngự sử đài là phải nói, phải phản biện trước những lời nói, việc làm, những quyết định trái với kỷ cương phép nước, các quan làm việc ở Ngự sử đài không thể im lặng, cho qua. Bởi nếu như thế thì chính các quan Ngự sử sẽ bị đàn hặc (tố cáo) lại, vì không hoàn thành nhiệm giám sát, can gián.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Bấy giờ, vua Trần Thái Tông 33 tuổi, xét theo các sự kiện về sau người viết đồ rằng, vị quan Ngự sử Lê Tần cũng tầm trên dưới trạc tuổi với vua. Sử chép, Lê Tần xuất thân dòng dõi con cháu vua Lê Đại Hành, quê ở Ái Châu. Không có nhiều thông tin về hành trạng của ông trong chính sử, song để được nhà vua giao chức trách ở cơ quan mới thành lập lại làm công việc đầy thách thức ở Ngự sử đài, chắc hẳn nhà vua rất xem trọng tài năng, khí khái, đức độ và lòng trung thành của Lê Tần. Những sự kiện về sau cũng cho thấy ông hoàn toàn xứng đáng với sự tin tưởng của vua Trần Thái Tông.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Vào tháng 12 năm Nguyên Phong thứ 7 (1257), cuộc kháng chiến của quân dân Đại Việt chống Nguyên Mông lần thứ nhất nổ ra. Quân Mông Cổ dưới sự chỉ huy của Ngột Lương Hợp Thai theo đường từ Vân Nam (Trung Quốc) xuôi xuống sông Hồng tràn vào nước ta. Vua Trần Thái Tông thân hành đốc chiến đụng độ với giặc lần đầu tại Bình Lệ Nguyên (Vĩnh Phúc ngày nay) vào ngày 12 tháng 12 âm lịch . Sử chép nhà vua và tướng lĩnh đã chiến đấu rất cam đảm, nhưng không thể đánh bại quân Mông Cổ (đội quân đã gieo rắc kinh hoàng cho toàn thế giới lúc bấy giờ). Khi đội quân nhà Trần thất thế, quan quân hơi núng, chỉ có Lê Tần một mình một ngựa, ra vào trận giặc, sắc mặt bình thản như không. Lúc ấy, có người khuyên vua ở lại tử thủ nhưng Lê Tần cố sức can rằng: "<i>Như nay mà ở lại chỉ là bệ hạ dốc túi đánh nước cuối cùng thôi. Hãy nên tạm lánh đi, chớ nên dễ dàng tin lời người ta!</i>" Vua Trần Thái Tông nghe theo, cho lui binh, Lê Tần đi sau cùng để vén quân. Cương mục chép: <i>“Lúc ấy quân Mông Cổ đuổi gấp, bắn tên tứ tung, Phụ Trần lấy cái sạp thuyền che đỡ cho nhà vua được thoát nạn."</i>  Qua vài dòng ngắn ngủi sử sách ghi lại, chúng ta có thể thấy Lê Tần không chỉ là dũng tướng can trường mà còn giỏi thao lược, biết người biết ta, trước thế giặc mạnh ông rất dũng cảm đem lời chính trực khuyên can nhà vua lui binh để bảo toàn lực lượng. Họ Trần vốn mang tinh thần thượng võ, gây dựng cơ đồ từ nghiệp nhà binh, đây lại là trận đánh đầu tiên vua thân chinh cự địch nên khó tránh khỏi tâm lý quan quân muốn giành chiến thắng. Nhưng kẻ địch lúc đó quá mạnh, vó ngựa thiện chiến của quân Mông Cổ đã đạp đổ bao nhiêu thành trì, tiêu diệt rất nhiều quốc gia. Về cơ bản tại trận đầu, quân Đại Việt không phải là đối thủ ngang sức với chúng. Nếu như Lê Tần dám thẳng thắn nói lời “nghịch nhĩ” thì vua Trần Thái Tông cũng là minh quân sáng suốt, biết lượng sức mình, đánh giá đúng tình hình và quyết định nghe theo kế sách vẹn toàn. Từ trận Bình Lệ Nguyên, Trần Thái Tông đã xem Lê Tần là tướng lĩnh thân cận, là vị quân sư vua hết mực tin tưởng. Để thoát khỏi tình thế nguy cấp, nhà vua và bộ chỉ huy quyết định thực hiện kế “vườn không nhà trống” di tản lực lượng và dân chúng rời khỏi kinh đô Thăng Long, và lui về sông Thiên Mạc (Hưng Yên) Lê Phụ Trần theo vua bàn những vấn đề cơ mật, hầu như không người nào được nghe.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Quân Mông Cổ chiếm được kinh thành Thăng Long, nhưng gặp phải kế thanh dã, kinh thành trống không chẳng có gì cho chúng vơ vét.  Do thiếu lương thực trầm trọng, chúng phải chia quân đi cướp bóc ở vùng ngoại vi và phụ cận nhưng bị nhân dân Đại Việt chặn đánh quyết liệt. Quân Mông Cổ chịu tổn thất nặng nề. Trong khi đó, quân chủ lực Đại Việt đã được chỉnh đốn và hồi sức sau thất bại đầu tiên. Tới ngày 24 tháng 12 năm đó, vua Trần Thái Tông cùng Thái tử Trần Hoảng thúc quân phản kích vào bến Đông Bộ Đầu, đánh tan quân Mông Cổ buộc chúng phải rút quân khỏi Thăng Long và tháo chạy về Vân Nam.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><b><i>2.        </i></b><b><i>Người bạn san sẻ nỗi lòng Đế vương</i></b></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sau ngày quân dân Đại Việt ca khúc khải hoàn trở lại Thăng Long, Đại Việt sử ký toàn thư chép “<i>Năm 1258, mùa xuân tháng Giêng, ngày mồng 1, vua Trần Thái Tông định công phong tước, ban tên cho Lê Tần là Lê Phụ Trần, phong làm Ngự sử đại phu, tước Bảo Văn hầu; lại đem Chiêu Thánh công chúa gả cho. Thái Tông nói: "Trẫm không có khanh, thì làm gì được có ngày nay. Khanh hãy cố gắng để cùng hưởng phúc về sau".” </i>Cũng trong tháng Giêng, vua sai Lê Phụ Trần và Chu Bác Lãm sang sứ nhà Nguyên.<i> “Khi ấy sứ Nguyên sang đòi của dâng hàng năm, tăng thêm vật cống. Bàn tính phân vân không quyết định, vua sai Lê Phụ rần sang sứ, Bác Lãm làm phó, rốt cuộc định 3 năm một kỳ cống làm lệ thường.”</i></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tháng sau, vào<i> “ngày 24 tháng 2, vua Trần Thái Tông truyền ngôi cho Hoàng thái tử Trần Hoảng (tức vua Trần Thánh Tông) và lui về cung Thánh Từ làm Thái thượng hoàng.”</i></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Việc Trần Thái Tông ban cho Lê Tần tên “Phụ Trần” mang ý nghĩa công thần phò tá nhà Trần là sự ghi nhận công lao to lớn của ông trong cuộc chiến chống Nguyên Mông giúp vua giữ nước. Đó cũng là lời nhắn nhủ tới vị trung thần, người bạn tâm giao gắng sức phò trợ, đồng hành cùng quân vương. Lê Tần không có xuất thân hoàng tộc nhưng có thể nói vua đã xem ông như người thân thích. Thế nhưng quyết định đem vợ cũ của vua là Chiêu Thánh công chúa ban hôn cho công thần Lê Tần không tránh khỏi việc vấp phải rất nhiều tranh cãi, gièm pha và dị nghị của người đương thời lẫn các sử gia hậu thế. Có lẽ chỉ có Phụ Trần là người khiến nhà vua an tâm, tin tưởng để gửi gắm Lý Chiêu Hoàng, người vợ mà vua nợ cả cuộc đời. Và cũng chỉ có Phụ Trần mới có đủ bản lĩnh, đủ tài đức để gánh vác mối hôn sự khác thường, kết duyên với người con gái từng là Nữ đế tiền triều, từng là Hoàng hậu rồi thành phế hậu bị giáng làm công chúa triều Trần. Bởi cuộc hôn nhân của Lê Tần với Lý Chiêu Hoàng đặc biệt như vậy nên hậu thế cũng có người dệt nên áng ngôn tình như Lê Tần yêu thầm Nữ đế đã nhiều năm hay là đặt ra giả thuyết có lẽ ở tuổi tứ tuần Lê Tần goá vợ nên vua se duyên với Chiêu Hoàng. Song cá nhân người viết thì không cho là như vậy. Nhớ rằng, năm 1258 Thái sư Trần Thủ Độ còn tại thế, hẳn nhiên ông ấy không bao giờ để cho người từng là Nữ đế Lý triều có cơ hội tiếp xúc với người khác chứ đừng nói tới quan lại hay trọng thần triều đình. Và mối hôn sự do Trần Thái Tông ban để có thể diễn ra thì chắc chắn đã có sự đồng thuận của Thái sư Trần Thủ Độ và Linh Từ Quốc mẫu (mẹ của Lý Chiêu Hoàng). Ở thời điểm đó, có lẽ Thái sư nhận định mối hôn sự này không gây ra rủi ro gì cho cơ đồ của họ Trần. Chiêu Thánh công chúa tái giá là có cơ hội rời khỏi hậu cung thoát khỏi cảnh cô độc suốt hơn 20 năm và được sống tự do bên ngoài. Công chúa lấy chồng đương nhiên sẽ là chính thất, thế nên nếu Lê Tần đã có vợ con cũng không ảnh hưởng gì tới vị thế đương gia chủ mẫu của công chúa (giống như Trần Liễu khi kết hôn với Thuận Thiên công chúa đã tự thu xếp chuyện nhà để nguyên phối Trần Thị Nguyệt xuống làm thiếp thất). Lê Tần không phải người họ Trần, nhưng khi kết hôn với công chúa thì thành phò mã, trở thành người trong Hoàng thất. Với địa vị Phò mã tước Bảo Văn hầu, đảm nhận chức Ngự sử đại phu Lê Phụ Trần có đủ chính danh lẫn tư cách dẫn đầu phái đoàn Đại Việt sang sứ nhà Nguyên. Cũng lại có người đưa ra suy luận biết đâu chuyện ban hôn đó lại mở ra một lối khác cho mối duyên tình dang dở của nhà vua khi mà ngay sau khi ban hôn, Trần Thái Tông nhường ngôi cho con lui về làm Thái thượng hoàng đương lúc còn trẻ (mới chỉ 40 tuổi). Sau khi nhường ngôi, Thượng hoàng thường ở phủ Thiên Trường (Nam Định) hoặc am Thái Vi tại hành cung Vũ Lâm (Ninh Bình), khi có việc mới trở về kinh sư. Đúng hay sai chỉ người trong cuộc mới rõ, nhưng dù là giả thuyết nào thì ta cũng thấy rõ Lê Tần không chỉ phò vua trị quốc mà còn giúp vua san sẻ cả những mối bận tâm, những nỗi niềm riêng khó lòng bày tỏ.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Đại Việt sử ký toàn thư chép <i>“công chúa Chiêu Thánh ở với Lê Phụ Trần hơn 20 năm sinh được hai người con là Thượng vị hầu Lê Tông và Ứng Thuỵ công chúa Lê Ngọc Khuê.”</i> Trước đó toàn thư cũng có đoạn “<i>Năm Tân Sửu (1241) hoàng tử thứ ba là Quang Khải sinh, là em cùng mẹ với thái tử Hoảng, Quốc Khang là anh trưởng, sau đều phong Đại vương; thứ nhất Nhật Vĩnh, Ích Tắc, Chiêu Văn đều phong vương; rồi các con thứ nữa thì phong Thượng vị hầu. Con trưởng của các vương thì phong vương, các con thứ thì phong Thượng vị hầu, lấy làm chế độ vĩnh viễn</i>”. Ấy vậy mà con trai của Lê Phụ Trần (chỉ mang tước hầu) lại được phong là Thượng vị hầu, con gái được phong Ứng Thuỵ công chúa, tương đương với tước dành cho con của vua và vương. Điều này cho thấy hẳn là còn nhiều điều ẩn giấu đằng sau những dòng sử. Người viết mạo muội suy đoán rằng, rất có thể là Thượng hoàng Trần Thái Tông đã nhận hai con của Lê Tần và Chiêu Thánh công chúa làm nghĩa tử, nghĩa nữ nên mới có tước phong như vậy. Sách không chép rõ nhưng hầu hết các nhà nghiên cứu đồng thuận Lê Tông sau này được ban quốc tính, chính là Bảo Nghĩa vương Trần Bình Trọng – vị tướng quân nhà Trần nổi tiếng với câu nói “Ta thà làm quỷ nước Nam chứ không thèm làm vương đất Bắc” đã anh dũng hy sinh khi còn trẻ trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ 2 (năm 1285). Trần Bình Trọng cũng chính là ông ngoại của vua Trần Minh Tông sau này.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><b><i>3.        </i></b><b><i>Võ tướng thao lược, thiếu sư toàn tài</i></b></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Lê Phụ Trần là trọng thần dưới 3 triều vua Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông, thế nhưng những ghi chép về ông trong chính sử quả thật rất ít ỏi. Từ sau sự kiện kết hôn với Lý Chiêu Hoàng, chỉ có 2 lần Lê Tần được nhắc tới:</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“Tháng 6 năm 1259, vua Trần Thánh Tông giao cho Lê Phụ Trần làm Thủy quân đại tướng quân.”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>“Đến tháng 12 năm 1274, vua Trần Thánh Tông phong ông làm Thiếu sư, kiêm Sừ cung giáo thụ tức là thầy dạy cho Hoàng thái tử Trần Khâm (vua Trần Nhân Tông).”</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sử gia Ngô Sĩ Liên dù từng bình phẩm rất khắt khe về sự việc ban hôn nhưng cũng đánh giá rất cao tài năng  của ông: <i>"Lê Phụ Trần… dũng lược đứng đầu ba quân, một mình một ngựa xông pha trong lúc gian nguy, mà tài văn học của ông đủ để dạy bảo thái tử".</i></p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Sau khi Chiêu Thánh công chúa Lý Thiên Hinh qua đời năm 1278, không còn ghi chép nào về Lê Tần nữa. Đó có lẽ cũng là sự thiệt thòi của một vị danh tướng công thần như ông khi gánh vác vai trò rất đặc biệt và khá nhạy cảm trong lịch sử. Song cứ nhìn vào sự nghiệp 3 đời quân vương ông phò tá, nhìn vào người học trò của ông Trần Nhân Tông 2 lần đánh thắng quân Nguyên Mông rồi xuất gia trở thành Phật hoàng sáng lập Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, nhìn vào người con trai danh tướng sa trường quyết tử vì Tổ quốc Trần Bình Trọng, cũng đủ để hậu thế chúng ta thấy được Bảo Văn hầu Lê Phụ Trần đã sống và cống hiến trọn vẹn một đời cho triều đại Đông A hào hùng, cho sự nghiệp bảo vệ dân tộc để Đại Việt quốc thái dân an.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p><b><i>Đọc thêm:</i></b></p></div><div class="block-wrapper" type="linkTool"><a class="link-content" target="_blank" rel="nofollow noindex noreferrer" href="https://blog.vietales.vn/publication/nu-de-chuyen-chua-ke-k%E1%BB%B3-9-an-toan-dam-thai-hau-vi-dau-nen-noi"><div class="link-title">NỮ ĐẾ CHUYỆN CHƯA KỂ: Kỳ 9 An Toàn Đàm Thái Hậu: Vì Đâu Nên Nỗi?</div><p class="link-description"></p><span class="link-anchor">blog.vietales.vn</span></a></div><div class="block-wrapper" type="linkTool"><a class="link-content" target="_blank" rel="nofollow noindex noreferrer" href="https://blog.vietales.vn/publication/nu-de-chuyen-chua-ke-k%E1%BB%B3-1-%E2%80%9Cnu-hoang-nuoc-mat%E2%80%9D-dai-viet-ly-thien-hinh"><div class="link-title">NỮ ĐẾ CHUYỆN CHƯA KỂ: Kỳ 1 “Nữ Hoàng Nước Mắt” Đại Việt: Lý Thiên Hinh</div><p class="link-description"></p><span class="link-anchor">blog.vietales.vn</span></a></div>

Bạn muốn tham gia?

Từ Thánh Giá Đến Hạt Cà Phê – Hành Trình Gieo Mầm Trên Đất Việt 10 Bình luận

Điệp – Một Bóng Hình Lạc Giữa Đạo Lý và Tình Yêu 8 Bình luận

Cánh chim An Nam giữa bầu trời nước Pháp 7 Bình luận

Tác giả nổi bật

Bạn muốn tham gia?

Từ Thánh Giá Đến Hạt Cà Phê – Hành Trình Gieo Mầm Trên Đất Việt 10 Bình luận

Điệp – Một Bóng Hình Lạc Giữa Đạo Lý và Tình Yêu 8 Bình luận

Cánh chim An Nam giữa bầu trời nước Pháp 7 Bình luận

Related Publications

Từ Thánh Giá Đến Hạt Cà Phê – Hành Trình Gieo Mầm Trên Đất Việt 10 Các bình luận

Điệp – Một Bóng Hình Lạc Giữa Đạo Lý và Tình Yêu 8 Các bình luận

Cánh chim An Nam giữa bầu trời nước Pháp 7 Các bình luận

Tác giả nổi bật

Các tag thịnh hành

Đăng nhập

Đăng ký

Quên mật khẩu

Gửi đi thành công