Thuận Thiên công chúa Lý Oánh là trưởng nữ của vua Lý Huệ Tông, vị vua cuối cùng trong Lý Bát Đế. Nàng có lẽ là vị công chúa duy nhất trong lịch sử chào đời trong tình huống “đẻ rơi” trên đường cha mẹ chạy trốn khỏi hoàng cung, trốn khỏi sự thù ghét mẹ nàng của Đàm thái hậu tới chỗ đóng quân của Trần Tự Khánh và họ Trần (nhà ngoại của nàng). Năm Bính Tý, Kiến Gia năm thứ 6 (1216), mùa hạ, tháng 6 (âm lịch), Lý Oánh được sinh ở bãi Cửu Liên, sắc phong là Thuận Thiên công chúa. Vì sao vua Lý Huệ Tông lại dùng tước phong “Thuận Thiên” vốn là niên hiệu của Lý Thái Tổ, vị vua khai mở Lý triều? Có lẽ lúc đó ông đã ước mong con gái mình có được cuộc đời thuận lợi, bình yên như thời kỳ ấy. Nếu so sánh với chính em gái mình là Chiêu Thánh công chúa (Lý Chiêu Hoàng, Lý Thiên Hinh) thì có thể nói Thuận Thiên có đường đời êm ái, bớt sóng gió thăng trầm, vinh hiển phú quý hơn một chút. Nhưng có lẽ đằng sau những tư liệu ít ỏi sử sách còn chép lại hẳn nàng đã có bao cơn bão lòng trong vòng xoáy vương quyền ở dưới thời nhà Lý mạt vận, nhà Trần soán ngôi.

Thuận Thiên công chúa chào đời cùng với quyết định dựa vào họ Trần của vua Lý Huệ Tông đã giúp cho mẹ nàng danh chính ngôn thuận ngồi vào ngôi vị Thuận Trinh Hoàng hậu. Từ đây họ Trần chính thức trở thành thế lực mạnh, dần áp đảo và trở thành dòng họ nắm thực quyền dưới triều Huệ Tông.

Lần sinh nở thứ hai của Hoàng hậu Trần Thị Dung tiếp tục là hoàng nữ và mong muốn có một hoàng tử kế vị đã không thể thành hiện thực. Vua Huệ Tông mắc bệnh không làm chủ được chính sự đã trở thành cái cớ để họ Trần can thiệp sâu vào hoàng tộc. Và kết quả là mới 7, 8 tuổi Thuận Thiên công chúa đã phải kết hôn với Trần Liễu con trai trưởng của Trần Thừa, lúc này Trần Liễu đã có nguyên phối là Trần Thị Nguyệt (tức Thiện Đạo Quốc mẫu). Bởi là công chúa nên Thuận Thiên đương nhiên là chính thất, nhưng một cô bé còn nhỏ như vậy đâu đã biết gì. Việc kết hôn ở độ tuổi quá sớm của Thuận Thiên cho thấy đây là sự sắp đặt của họ Trần cho Trần Liễu trở thành con rể trưởng của vua Lý Huệ Tông và rất có thể sẽ thành người nối ngôi chính danh. Thế nhưng trước sức ép của họ Trần và bệnh tình của bản thân, trước khi xuất gia, vua Lý Huệ Tông đã táo bạo truyền ngôi cho con gái thứ mới 6 tuổi là Chiêu Thánh công chúa trở thành Nữ đế Lý Chiêu Hoàng. Phải chăng đó là cách duy nhất nhà vua thể hiện sự phản kháng với mưu đồ của họ Trần và vua nghĩ đằng nào cũng là một đứa trẻ ngồi lên ngai vàng vậy thì ngài chọn đứa trẻ mang họ Lý (vì Thuận Thiên đã thành dâu họ Trần). Dù biết sẽ chẳng thể dài lâu nhưng chí ít vua cũng để lại giang sơn cho con gái mình. Nhưng có lẽ ông không thể ngờ cuộc đời sau này của cả hai cô con gái đều gian truân vì chính ngai vàng này.

Mười mấy năm làm vợ  Trần Liễu có lẽ là khoảng thời gian êm đẹp nhất mà Thuận Thiên có, nàng may mắn hơn em gái khi có thể trưởng thành bình yên hơn. Bởi đã làm dâu họ Trần từ sớm, nàng không bị mắc kẹt trong cuộc chiến quyền lực giữa tông thất họ Lý với chính quyền họ Trần. Bởi chỉ là vương phi, nàng không phải chịu sức ép sinh con nối dõi hay đối mặt với cuộc chiến hậu cung. Có thể nói Thuận Thiên được chồng và nhà chồng yêu thương. Sử sách ghi lại Thuận Thiên sinh cho Trần Liễu đích tử Trần Doãn (được phong Vũ Thành vương) và sau này có thêm Trần Quốc Khang. Nàng có hạnh phúc trong hôn nhân và đã được tận hưởng niềm vui làm mẹ. Trong những năm tháng ấy, chắc hẳn nàng cũng phải chịu nỗi đau khi cha sớm qua đời, cũng từng trăn trở với cuộc hôn nhân thị phi của mẹ mình và người cậu họ Trần Thủ Độ, cũng từng xót xa khi chứng kiến em gái từ nữ đế trở thành hoàng hậu rồi lại mất đi đứa con trai đầu lòng. Nhưng ở hoàn cảnh đã là con dâu họ Trần, lớn lên trong ngôi nhà họ Trần, nàng chỉ có thể chọn bình yên mà sống trước biến động của thời cuộc.

Thế nhưng những ngày bình yên cũng chẳng kéo dài mãi. Năm 1237, trước nỗi lo huyết thống hoàng gia đứt đoạn, Thái sư Trần Thủ Độ và Linh Từ quốc mẫu Trần Thị Dung đã ép buộc Trần Thái Tông phế bỏ Chiêu Thánh hoàng hậu.  Lúc này Thuận Thiên đang mang thai 3 tháng và đồng thời là công chúa của Lý Huệ Tông “bị chọn” làm hoàng hậu. Màn “giành vợ cướp con” này dẫn tới sự kiện Trần Liễu làm loạn bất thành, Trần Cảnh trốn lên Yên Tử đi tu không được và gây ra mối hiềm khích trong 2 nhánh trưởng thứ họ Trần. Mặc dù có phản kháng nhưng kết cục là cả 4 người cháu đều không thoát khỏi bàn tay Thái sư. Trần Cảnh buộc phải quay về phế lập Hoàng hậu, Trần Liễu để giữ mạng sống phải an phận làm An Sinh vương, Chiêu Thánh Hoàng hậu bị giáng làm công chúa và bị giam lỏng nơi cung cấm. Còn Thuận Thiên phải trở thành Hoàng hậu của em chồng đồng thời là em rể mình. Người phụ nữ lúc mang thai 3 tháng là thời điểm mệt mỏi nhất. Ấy vậy mà vào lúc đó,  Thuận Thiên còn phải đối mặt với biến cố kinh hoàng, đảo lộn mọi trật tự như vậy. Từ 4 anh chị em, 2 cặp vợ chồng thân thiết trong nhà trở thành những người không còn đủ tự tin để nhìn mặt nhau nữa. Đáng tiếc thay, người được Trần Thủ Độ chọn làm vua là Trần Cảnh mà không phải Trần Liễu, nhưng người được chọn làm hoàng hậu lại là Thuận Thiên mà không phải Chiêu Thánh. Người ta có thể đặt câu hỏi tại sao Thuận Thiên không phản kháng? Có lẽ phải đặt mình vào vị trí của nàng để hiểu. Trước sức ép của người có thể bất chấp tất cả đạo lý để đảm bảo lợi ích gia tộc như Trần Thủ Độ, vì đứa con nàng hoài thai trong bụng và cả đứa con đang ở phủ Hoài vương, vì tính mạng của người chồng thất thế ngoài kia, vì an nguy của cô em gái bất hạnh bị giam lỏng trong cung, Thuận Thiên không còn lựa chọn nào khác, nàng phải chấp nhận ngồi vào ghế Hoàng hậu nhà Trần. Thế rồi dòng đời đưa đẩy, hai năm sau khi sinh Trần Quốc Khang (đứa con của Trần Liễu trở thành trưởng tử của Trần Thái Tông), ở ngôi Hoàng hậu, Thuận Thiên buộc phải sinh Hoàng tử nối ngôi cho nhà vua. Liên tiếp trong ba năm nàng hạ sinh Hoàng thái tử Trần Hoảng (vua Trần Thánh Tông) và hoàng tử Trần Quang Khải (Chiêu Minh đại vương). Có lẽ niềm an ủi lớn nhất mà nàng có chính là những đứa con và được chứng kiến chúng trưởng thành bình yên hơn, hạnh phúc hơn cha mẹ. Chưa đầy 30 tuổi Thuận Thiên đã làm mẹ của 4 đứa trẻ, sinh 2 con trai cho Trần Liễu và 2 con trai cho Trần Cảnh.

Sử chép, năm Mậu Thân, Thiên Ứng Chính Bình năm thứ 17 (1248), tháng 6 âm lịch, Thuận Thiên Hoàng hậu qua đời, hưởng dương 33 tuổi. Có một số tư liệu ghi lại trước khi mất Hoàng hậu sinh hạ Thái Đường công chúa là người con gái đầu tiên của vua Trần Thái Tông. Vậy là Thuận Thiên hoàng hậu đột ngột mất sớm cũng vào độ tuổi 33 như cha mình (vua Lý Huệ Tông). Đến sau cùng, khi đã sinh hạ 5 người con cho hoàng tộc họ Trần chắc hẳn nàng ra đi với sự mệt mỏi và cả nỗi day dứt lo lắng cho những đứa con thơ mất mẹ khi còn nhỏ dại. Sử cũng ghi lại, 3 năm sau khi Thuận Thiên mất, năm 1251, tháng 4 âm lịch, An Sinh vương Trần Liễu qua đời, hưởng dương 41 tuổi. Vậy là 2 người anh, chị trong bi kịch 4 người đã rời đi ở còn tuổi đời còn trẻ. Biết đâu ở một nơi nào đó, Thuận Thiên và Trần Liễu đã có cơ duyên để đoàn tụ cùng nhau sau bể dâu đời người.

Thuận Thiên Hoàng hậu Lý Oánh, cuộc đời nàng tuy ngắn ngủi và gian truân, nhưng nàng đã hoàn thành vai trò lịch sử sinh hạ những hậu duệ tài năng, đức độ của hai họ Trần-Lý trở thành quốc chủ Đại Việt. Nàng đã từng hạnh phúc, cũng từng đớn đau, đã từng cười cũng từng khóc trước thời cuộc. Nàng sống đã trọn vẹn một đời nữ nhân hoàng tộc, nàng mất đi cũng để lại đức độ của vị tổ mẫu đầu tiên cho dòng dõi Đông A vang danh sử sách với 3 lần chiến thắng đế quốc Nguyên Mông hung tàn. Là thuận theo ý trời mà cũng chẳng thể lựa chọn, nàng cứ thế trôi theo dòng chảy lịch sử và nàng đã làm tốt nhất những gì có thể cho những người nàng thương yêu, trân quý suốt một đời.

Đọc thêm: