Từ Thánh Giá Đến Hạt Cà Phê – Hành Trình Gieo Mầm Trên Đất Việt
Đăng lúc:
1750131588000
Trong:
Phiêu du
<div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Việt Nam – một trong những quốc gia uống cà phê nhiều nhất châu Á, với văn hoá cà phê vỉa hè độc đáo, cà phê sữa đá đậm đặc, cà phê trứng sóng mịn, cà phê phin chậm rãi... Chúng ta pha cà phê rất ngon. Nhưng đã bao giờ bạn tự hỏi: Ai là người Việt đầu tiên pha một ly cà phê? Ai là người đầu tiên ngồi xuống và nhâm nhi nó trong sự tĩnh lặng như một nghi lễ? Không ai biết. Và cũng chẳng có bức tượng nào dựng lên cho người pha chế đầu tiên.</p></div><div class="block-wrapper" type="image"><img src="/api/v1/media/52b49883bb73ccdbaf40e0ec300bbfa117f01ddf196e0e7b9d38e909f7228fd4.jpg"alt="508150363_1617026148976441_7642489996275536483_n.jpg"style="max-width: 100%;"></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cũng như cách hạt cà phê đến với Việt Nam: lặng lẽ và đầy nhân duyên.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Năm 1857, các linh mục truyền giáo người Pháp mang theo giống cà phê Arabica đến Việt Nam, gieo trồng nơi vườn các tu viện miền Trung. Họ không mang nó đến để buôn bán, mà đơn giản là để sống – và tỉnh táo – trong những vùng đất xa xôi, khi lời cầu nguyện cần một ly cà phê nóng đồng hành.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Gần 70 năm sau, một người Pháp khác cũng mang cà phê vào lòng đất Việt, nhưng với một lý do khác: niềm tin vào nông nghiệp. Tên ông là Eugène Poilane, sinh năm 1888, từng là lính pháo binh, rồi trở thành nhà thực vật học, và đặc biệt – học trò thân tín của bác sĩ – nhà thám hiểm huyền thoại Alexandre Yersin.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Yersin gieo khoa học lên cao nguyên Lâm Viên, mang giống quinquina và cao su đến Đông Dương. Còn Poilane – theo bước người thầy – mang đến nhiều hơn một giống cây: ông mang cả một hệ sinh thái nông nghiệp ôn đới đến rừng núi nhiệt đới Việt Nam.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Tại đồn điền ở Khe Sanh, năm 1926, Poilane gieo trồng cà phê Arabica Typica (giống Chiari), nhưng không dừng lại ở đó. Ông mang đến:</p></div><div class="block-wrapper" type="list"><ul list-style="unordered" class="list-items list-items-parent"><li class="list-item"><div class="item-content">Giống mận, mơ, đào từ Pháp và vùng cận nhiệt, trồng thử nghiệm ở các vùng cao lạnh như Lào Cai, Hà Giang, Đà Lạt.
</div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Cây hồ tiêu, các loại quế, hồi, và gỗ quý như lim, dổi, trắc – được thu thập, nghiên cứu và nhân giống.
</div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Cây lấy tinh dầu, cây thuốc, cây ăn quả bản địa và du nhập, nhằm tìm hiểu khả năng phát triển nông nghiệp bản xứ.
</div></li></ul></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Không chỉ trồng – ông còn sưu tầm hơn 36.000 mẫu thực vật Đông Dương, gửi về Trung tâm Thực vật học Paris. Nhiều loài cây sau này được đặt theo tên ông, ví dụ: Nepenthes poilanei – loài nắp ấm quý hiếm ở Việt Nam.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Poilane chính là người làm cầu nối giữa khoa học thực vật châu Âu và sự phong phú sinh học của Đông Dương.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Nhưng chính cà phê là di sản sâu nhất của ông với Việt Nam.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Cà phê Arabica ở Khe Sanh – cao 400m, đất đỏ, khí hậu lạnh sương – phát triển vượt bậc dưới tay ông và người dân địa phương. Đồn điền của ông trở thành nền móng cho ngành cà phê đặc sản Arabica tại Quảng Trị, trước khi lan sang Lào và vùng núi phía Bắc.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Ông sống như người Việt, lấy vợ Việt, có con, ở lại nơi ông chọn làm đất tâm linh. Và ông cũng chết như một người Việt: bị phục kích trong chiến tranh năm 1964, không trở về Pháp, mà nằm lại giữa rừng xanh đã từng mọc lên từ tay ông.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="image"><img src="/api/v1/media/809bd5263109d30830b4ab97948cb863a1598648846eaece40f3b4b928acd3e1.jpg"alt="508336455_1617259562286433_7194097272592698719_n.jpg"style="max-width: 100%;"></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Chúng ta không nhớ ai là người đầu tiên pha cà phê ở Việt Nam.
Nhưng ta biết rõ ai đã gieo trồng cả một nền văn hóa cà phê Arabica vào đất đỏ núi rừng – đó là Eugène Poilane.
Và trước ông, là những linh mục vô danh, gieo niềm tin bằng cả Thánh Kinh lẫn hạt giống.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Từ đức tin đến lao động, từ Chúa đến đất, từ Pháp đến Việt Nam – hành trình của cà phê là hành trình của ký ức lặng lẽ. Và hôm nay, mỗi khi ta nhấp một ngụm cà phê phin nhỏ giọt, chậm rãi giữa phố phường Sài Gòn hay bên đồi Khe Sanh mù sương, ta đang tiếp nối một mạch sống thầm nhưng bền vững.</p></div><div class="block-wrapper" type="paragraph"><p>Một ly cà phê – không chỉ đắng, mà còn dày dặn thời gian.</p></div><div class="block-wrapper" type="delimiter"><hr /></div><div class="block-wrapper" type="header"><h3>Tài liệu tham khảo:</h3></div><div class="block-wrapper" type="list"><ol list-style="ordered" class="list-items list-items-parent"><li class="list-item"><div class="item-content">Lecourrier.vn – Le prince Patrick-Édouard Bloch: De ses souvenirs avec son père empereur au souhait de retour aux origines
→ Bài phỏng vấn có đề cập đến lịch sử nông nghiệp thời Đông Dương và vai trò của người Pháp tại Việt Nam.
<a>https://lecourrier.vn/le-prince-patrick-edouard-bloch-de-ses-souvenirs-avec-son-pere-empereur-au-souhait-de-retour-aux-origines/1282339.html</a>
</div></li><li class="list-item"><div class="item-content">“Le rôle de M. Eugène Poilane dans l'introduction du caféier au Vietnam”, Archives de l’Indochine, Paris, 1932.
(Vai trò của Poilane trong việc đưa giống cà phê Typica đến Việt Nam – tài liệu lưu trữ Viện Viễn Đông Bác Cổ.)
</div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Nguyễn Văn Chính (2018), “Lịch sử cây cà phê Việt Nam”, NXB Tổng hợp TP.HCM.
(Tác phẩm khảo cứu chi tiết các giống cà phê và lịch sử đồn điền thời Pháp.)
</div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Trung tâm Bảo tồn Thực vật IRD (Pháp) – Hồ sơ 36.000 mẫu thực vật do Poilane gửi từ Đông Dương (1915–1945).
</div></li><li class="list-item"><div class="item-content">Sách “Alexandre Yersin – Người Á Đông da trắng” của Patrick Deville – nêu rõ ảnh hưởng của Yersin đến thế hệ học trò như Poilane.
</div></li></ol></div>
