Đầu thế kỷ 20, khi phương Tây vẫn còn tranh cãi về quyền bầu cử của nữ giới thì ở một xứ sở xa xôi mang tên An Nam, hình ảnh người phụ nữ đã sớm hiện lên với tư cách là một điểm tựa không thể thiếu trong đời sống gia đình và đạo lý xã hội.Gabrielle M. Vassal, một phụ nữ Anh theo chồng đến sống tại Nha Trang đã ghi chép lại những quan sát chân thực về người phụ nữ Việt trong tác phẩm On & Off Duty in Annam (1910). Đối với bà, nếu muốn hiểu đạo đức của người An Nam, chỉ cần nhìn vào cách họ xây dựng gia đình, đặc biệt là cách họ đối xử với người phụ nữ trong chính ngôi nhà của mình.

Không bị bó chân như phụ nữ Trung Hoa, cũng không bị cấm cung hay hoàn toàn vô hình trước pháp luật như nhiều nơi khác, người phụ nữ An Nam sống trong một hệ thống lễ nghi chặt chẽ nhưng không bị xóa nhòa khỏi vị trí xã hội. Trong gia đình, người vợ hợp pháp được gọi là: “vợ chánh”. Họ là người có quyền điều hành mọi sinh hoạt nội bộ và là cái tên song hành trong mọi giao dịch tài sản của chồng. Khi chồng mất, họ cũng là người thừa kế trực tiếp. Nếu không sinh được con trai, người "vợ chánh" còn được quyền nhận con nuôi để bảo toàn dòng họ.

Với Gabrielle, điều này thật đáng kinh ngạc. Bà viết: "Có thể nhận thấy rằng người đàn bà An Nam có địa vị xã hội ở mức độ cao. Nhiều nền văn minh Tây phương đã không thừa nhận những quyền lợi của phụ nữ ở mức độ cao hơn thế." Đó không phải là một lời tâng bốc mà là sự công nhận đến từ một phụ nữ phương Tây từng sống trong thời đại mà chính bà cũng chịu nhiều giới hạn vì giới tính.Sự tôn trọng ấy không chỉ đến từ luật pháp mà còn bắt nguồn từ đạo lý thờ cúng tổ tiên. Đây là nền tảng khiến cho vai trò của người mẹ, người vợ và người con gái trở nên thiêng liêng. Gia đình An Nam được tổ chức theo trật tự, quy củ nhưng đầy cảm tính nhân văn. Người đàn bà có thể không bước ra chính sự nhưng họ là hậu phương, là người nuôi dưỡng phẩm chất và sự hiếu hạnh trong từng thế hệ.

Không ít bà mẹ từng làm nhiếp chính, không ít người vợ nổi lên bất chấp thiên tai hay biến động. Trong văn học và sân khấu, hình ảnh người phụ nữ gánh vác việc lớn, tự tay cứu chồng hoặc báo thù cho cha là chuyện phổ biến. Và trong đời thực, Hai Bà Trưng từng khởi nghĩa, giành lại đất nước để rồi trở thành hai nữ anh hùng được tạc tượng cho đến ngày nay.

Nếu phương Tây tự hào vì những phong trào nữ quyền hiện đại thì Gabrielle lại tìm thấy một giá trị nữ quyền rất Á Đông: "Lặng thầm, bền vững, bén rễ trong lòng gia đình và được nâng niu như một phần của nền đạo lý dân tộc".  

Fanpage Facebook: LỊCH VÀ SỬ