Tôi là một coder Việt Nam, từng làm việc vài năm ở Pháp. Năm 2023, tôi có dịp tham gia một Hacker House ở Lyon. Đó là một căn nhà cổ ba tầng ở ngoại ô – tường đá cũ, cầu thang gỗ kêu cọt kẹt – nhưng lại đầy máy tính, thiết bị thu âm, bảng trắng chi chít ý tưởng.

Không có CEO hào nhoáng, không có investor vest đen. Chỉ là 20 người từ khắp nơi trên thế giới – coder, nghệ sĩ, nhà làm phim, nhà thơ slam – cùng sống chung hai tuần, cùng hack những ý tưởng để biến công nghệ thành công cụ kể chuyện văn hóa.

🌿 Nguồn gốc của Hacker House – tôi được nghe ngay buổi đầu

Ở Pháp, họ bảo với tôi:

« On n'a pas inventé la poudre » – “Bọn tôi cũng chẳng phát minh ra thuốc súng gì đâu”, chỉ là cùng ở chung một nhà, chia sẻ ý tưởng, làm việc và mơ mộng cùng nhau.

Thật vậy, Hacker House vốn bắt đầu ở Silicon Valley. Khi mấy founder trẻ không có tiền thuê văn phòng, họ góp tiền thuê chung một căn nhà – sống, ăn, ngủ, làm việc cùng nhau. Đêm đêm cãi nhau đến sáng, gõ bàn phím giữa tiếng ngáy của đồng đội.

Những căn nhà vô danh ấy lại là nơi chớm nở những ý tưởng lớn – Airbnb từng ở trong một Hacker House như thế. Reddit, Dropbox cũng từng có những Hacker House riêng.

Rồi khái niệm lan rộng – không chỉ còn là tech startup. Các nghệ sĩ kỹ thuật số, nhà hoạt động xã hội, nhóm blockchain… đều tổ chức Hacker House: không gian sống chung, sáng tạo mở, học lẫn nhau. Ở đó, ý tưởng không chết yểu trong PowerPoint – mà phải thử, phải cãi, phải làm ra được thứ gì đó thật.

🌾 Hacker House ở Pháp – nơi tôi thấy công nghệ và nghệ thuật ôm nhau

Buổi đầu tiên ở Lyon, tôi còn nghĩ mấy nghệ sĩ này lãng mạn, vẽ vời, chẳng code được gì. Nhưng chỉ sau vài hôm, tôi hiểu tôi đã sai.

• Một bạn coder xây mô hình AI phối nhạc rap với giai điệu dân ca Pháp.
• Một chị nghệ sĩ dùng dữ liệu di cư để làm hoạt hình trừu tượng kể chuyện lưu vong.
• Tôi thì giúp nhóm build một chatbot song ngữ (Pháp–Ả Rập) để kể truyện cổ tích cho con em nhập cư.

Mọi thứ ban đầu rất hỗn loạn, nhưng chính họ nói:

« C’est en forgeant qu’on devient forgeron. » (Có làm thợ rèn thì mới thành thợ rèn.)

Họ không ngại sai. Không ngại thử. Không ngại xấu hổ khi ý tưởng bị chê.

Đêm cuối, có một bà cụ Pháp kể chuyện bằng tiếng Occitan – ngôn ngữ đang chết dần. Chúng tôi ngồi vây quanh, thu âm, chạy speech-to-text, để sau này huấn luyện chatbot. Có bạn rưng rưng khóc.

Tôi tự hỏi:

Ở Việt Nam mình, bao nhiêu giọng kể, bao nhiêu câu hò vè, bao nhiêu ký ức đang mất đi mỗi ngày?

🌱 Ước mơ mang Hacker House về Việt Nam

Khi về nước, tôi hay kể cho bạn bè nghe chuyện Hacker House bên Pháp. Nhiều người nói:

“Hay đấy, nhưng Việt Nam mình còn nghèo, ai tham gia?”

Tôi chỉ cười, nhớ câu mà người Pháp hay nói:

« Il n’y a pas de sot métier. » (Không có nghề nào là ngu ngốc cả.)

Văn hóa là nghề – là ký ức cha ông – mà ta phải gìn giữ. Việt Nam không thiếu ý tưởng. Không thiếu câu chuyện. Chỉ thiếu không gian để cùng nhau kể lại, và công cụ để lưu giữ.

🌸 Ý tưởng cụ thể: Nhà Kể Chuyện – Hacker House cho văn hóa số Việt Nam

Hãy tưởng tượng…

Một căn nhà cổ ở Hội An, Huế, Bắc Ninh hay ven Sài Gòn. Trong 7–10 ngày, coder, họa sĩ, nhạc sĩ, nhà kể chuyện dân gian, già làng, sinh viên văn hóa cùng ăn cơm, cùng pha trà, cùng cãi nhau và cùng làm việc.

• Bạn coder mang laptop, Whisper AI, Stable Diffusion, ChatGPT.
• Chị nghệ sĩ mang bút vẽ, máy ảnh, ký ức về tranh Đông Hồ.
• Bác nghệ nhân mang đàn bầu, cây sáo trúc, giọng hò ví dặm.
• Bà cụ mang theo trí nhớ – những câu chuyện cổ cha ông dặn.

Họ chia nhóm:

1Thu âm lời kể – dạy AI hiểu giọng miền Trung, miền Tây, Tây Bắc.

2 Chuyển lời kể thành chatbot kể chuyện cổ cho trẻ em.

3 Phối nhạc dân gian với beat điện tử để hấp dẫn Gen Z. 3 Tạo sticker Đông Hồ, Hàng Trống cho Zalo, Telegram.

4 Làm ứng dụng AR cho du khách “bước vào” đình làng, nghe giọng tổ tiên.

Sản phẩm cuối cùng không chỉ là phần mềm. Mà là ký ức số – dễ chia sẻ, dễ lan tỏa. Để hồn dân tộc sống trên điện thoại, mạng xã hội, YouTube, TikTok.

🌻 Vì sao cần làm?

Ở Pháp, họ đầu tư hàng triệu euro để bảo tồn tiếng Occitan, Breton. Họ sợ mất ngôn ngữ mẹ đẻ. Ở Việt Nam, chúng ta có hơn 50 dân tộc, cả trăm điệu hò, cả nghìn truyện cổ – nhưng đang bị nuốt chửng bởi phim nước ngoài, meme nước ngoài.

Một người bạn Pháp từng bảo tôi:

« On ne hérite pas de la terre de nos ancêtres, on l’emprunte à nos enfants. » (Chúng ta không thừa kế đất đai từ tổ tiên, mà chỉ mượn nó từ con cháu.)

Văn hóa cũng thế. Nó không chỉ là quá khứ – nó là trách nhiệm với tương lai.

🌾 Kết: Hacker House không chỉ là startup – mà là di sản số

Hacker House từng giúp Silicon Valley sinh ra Airbnb, Dropbox. Nhưng nó có thể giúp Việt Nam sinh ra những di sản số – chatbot kể chuyện cổ, app học ca dao, kho dữ liệu mở về tranh dân gian, âm nhạc truyền thống remix.

Tôi không mơ làm giàu từ dự án này. Tôi chỉ muốn 10, 20, 50 năm nữa, khi trẻ em hỏi:

“Ngày xưa ông bà kể chuyện gì cho con nghe?”

Thì chúng ta có thể mở app, gọi chatbot – và nghe lại chính giọng run run của bà nội ngày xưa.

Nếu ai hỏi tôi ước mơ gì? Tôi muốn một ngày, ở Huế, Hội An, Bắc Ninh – sẽ có những căn nhà như thế. Những Hacker House thật giản dị – nhưng đủ ấm để con người và công nghệ cùng nhau giữ hồn dân tộc, kể chuyện Việt Nam, và gửi nó đi khắp thế giới.

👉 « À cœur vaillant rien d’impossible. » (Với trái tim quả cảm, không gì là không thể.)

Hãy cùng nhau bắt đầu.